در صحبت بزرگان/عطار
جستجو
دید مجنون را عزیزی دردناک
کاو میانِ رهگذر میبیخت خاک
گفت: ای مجنون چی میجویی ازین
گفت: لیلی را همی جویم چنین
گفت: لیلی را کجا یابی ز خاک؟
کی بوَد در خاکِ شارع دُرِّ پاک
گفت: من میجویمش هرجا که هست
بو که جایی آرمش آخِر به دست
کو محمد
در دهِ ما بود برنایی چو ماه
اوفتاد آن ماهِ یوسفوش به چاه
در زبر افتاد خاک او را بسی
عاقبت زآنجا برآوردش کسی
خاک بر وی گشته بود و روزگار
با دو دم آورده بودش کار و بار
آن نکوسیرت محمد نام بود
تا بدان عالم از او یک گام بود
چون پدر دیدش چنان گفت ای پسر
ای چراغِ چشم و ای جانِ پدر
ای محمد با پدر لطفی بکن
یک سخن گو گفت آخر کو سخن
کو محمد کو پسر کو هیچ کس
این بگفت و جان بداد این بود و بس
در نگر ای سالکِ صاحبنظر
تا محمد کو و آدم در نگر
آدم آخر کو و ذرّیّات کو
نامِ جزویّات و کلّیّات کو
جوز بی مغز
در رهی می رفت شبلی دردناک
دید دو کودک درافتاده به خاک
زانکه جوزی در میان افتاده بود
هر دو را دعویِّ آن افتاده بود
هردو از یک جوز می کردند جنگ
شیخ گفتا کرد میباید درنگ
تا من این جوزِ محقّر بشکنم
پس میانِ هر دو تن قسمت کنم
جوز بشکست و تهی آمد میانْش
برگسست آن جایگه آهی ز جانْش
گشت بی مغزیِّ خویشش آشکار
اشک می بارید و میشد بیقرار
هاتفی گفتش که ای شوریده جان
گر تو قسّامی هلا قسمت کن آن
چون نه ای صاحبنظر خامی مکن
بعد از این دعویِّ قسّامی مکن
ابراهیم ادهم
برسر تختی شنید آن نیکنام
تَقتَقی و های و هویی شب زبام
گامهای تند بر بام سرا
گفت با خود این چنین زَهره که را
بانگ زد بر روزن قصر او که کیست
این نباشد آدمی مانا پَری است
سر فرو کردند قومی بوالعجب
ما همیگردیم شب بهر طلب
هین چه میجوید گفتند اشتران
گفت اشتر بام بر که جُست هان
پس بگفتندش که تو بر تخت و جاه
چون همیجویی ملاقاتِ اله
حکایت مرگ ققنس
هست قُقْنُس طُرفه مرغی دلسِتان
موضعِ این مرغ در هندوستان
قُربِ صد سوراخ در منقارِ اوست
نیست جفتش، طاق بودن کارِ اوست
هست در هر ثقبه آوازی دگر
زیرِ هر آوازِ او رازی دگر
چون به هر ثقبه بنالد زار زار
مرغ و ماهی گردد از وی بیقرار
جملۀ پرّندگان خامش شوند
در خوشیِّ بانگِ او بیهُش شوند
فیلسوفی بود دمسازش گرفت
علمِ موسیقی ز آوازش گرفت
سالِ عمرِ او بوَد قُربِ هزار
وقتِ مرگِ خود بداند آشکار
چون ببرّد وقتِ مُردن دل ز خویش
هیزم آرد گردِ خود ده خرمه بیش
در میانِ هیزم آید بیقرار
در دهد صد نوحه خود را زار زار
باز چون عمرش رسد با یک نفَس
بال و پر بر هم زند از پیش و پس
آتشی بیرون جهد از بالِ او
بعدِ آن آتش بگردد حالِ او
زود در هیزم فتد آتش همی
پس بسوزد هیزمش خوش خوش همی
مرغ و هیزم هر دو چون اخگر شوند
بعد از اخگر نیز خاکستر شوند
چون نمانَد ذره ای اخگر پدید
ققنسی آید ز خاکستر پدید
آتش آن هیزم چو خاکستر کند
از میانْ ققنس بچه سر بر کند
بیخبر
ای در میانِ جانم و جان از تو بیخبر
وز تو جهان پُر است و جهان از تو بیخبر
این عقلِ پیر و بختِ جوان کرده راهِ تو
پیر از تو بینشان و جوان از تو بیخبر
چون پی برَد به تو دل و جانم که جاودان
در جان و در دلی، دل و جان از تو بیخبر
نقشِ تو در خیال و خیال از تو بی نصیب
نامِ تو بر زبان و زبان از تو بیخبر
از تو خبر به نام و نشان است خلق را
وانگه همه به نام و نشان از تو بیخبر
جویندگانِ گوهرِ دریای کُنهِ تو
در وادیِ یقین و گمان از تو بیخبر
چون بیخبر بوَد مگس از پَرِّ جبرئیل؟
از تو خبر دهنده چنان از تو بیخبر
شرح و بیانِ تو چه کنم؟ زان که تا ابد
شرح از تو عاجز است و بیان از تو بیخبر
عطار اگرچه نعرۀ عشق تو می زند
هستند جمله نعره زنان از تو بیخبر
خوراک جواهر
چون به چین افتاد اسکندر ز راه
داشتش فغفورِ چین در چین نگاه
کرد بزمی آنچنان شاهانه راست
کاین صفت ناید به صد افسانه راست
چند کاسه پیشِ اسکندر نهاد
پُر دُر و پُر لعل و پُر گوهر نهاد
گفت بِسمِ الله بکن دستی دراز
تا کنند آنگه سپَه دستی فراز
گفت اسکندر که پیشم قوت نیست
کاسه جز پُر لعل و پُر یاقوت نیست
شاهِ چین گفتش که ای بحرِ علوم
تو نسازی قوتِ خود جوهر به روم؟
گفت: جوهر چون تواند خورد کس
گِردهای دو نان مرا قوت است و بس
کارِ من بیشک چو کارِ خاص و عام
میشود روزی به دو گِرده تمام
شاه گفتش چون نمیخوردی گهر
مینبایِستَت دو گِرده بیشتر
مینشد در روم این دو گِرده راست
کز چنان جاییت بر بایست خاست؟
جملۀ عالم به زیرِ پای کرد
عزمِ یکیک شهر و یکیک جای کرد؟
راه میپیمود با چندین سپاه
کرد چندینی رعیت را تباه؟
این دو گِرده راست میبایست کرد
هم به روم آزاد میبایست خورد
چون از او بشنود اسکندر دلیل
کرد از آنجا هم در آن ساخت رَحیل
در سفر گفت: این فُتوحم بس بوَد
تا قیامت قوتِ روحم بس بوَد
ترک گفتم من سفر یکبارگی
عزلتی جویم از این آوارگی
هیچ کس را در جهانِ بحر و بر
از قناعت نیست مُلکی بیشتر
