«عهد الست»
از شگفتی های آدمی یکی این است که این عهد را ظاهراً همه به یاد می آورند
و به زبان بدان آری می گویند، اما در عمل چنان است گویی هیچ به یاد ندارند
و به پروردگاری شیطان دل سپرده اند و از شیر شیطان می نوشند
و اگر با انسان با نصیحت یا عتاب گویند
انکار می کند که "من دلدادۀ خیر و خوبی و زیبایی ام نه دروغ می گویم
نه تکبّر می کنم نه حرص می ورزم نه ظلم می کنم"
و نیک در می یابد که این دروغ و ریاکاری،
خود نشان برتری خوبی ها بر بدی هاست اما نفس بر او غالب می شود
و آنچه را که از آن برائت می جوید به جای می آورد. توصیۀ مولانا این است که:
طفل جان از شیر شیطان باز کن
بعد از آنش با ملَک انباز کن
بر گرفته از کتاب "در صحبت قرآن"
به قلم حسین الهی قمشه ای
بخشی از نقاشی آفرینش آدم اثر میکل آنژ
«جعبۀ جادویی»
اگر امروز به اعجاز علم، انگشتان ظریف آن جعبۀ جادویی
می توانند گلهای آهنگ را از باغ شب بچینند
و آن را به فراز قارّه ای یا پهنه دریایی چون موج به اهتزاز آورند
اگر گلبرگهای نغمۀ چنگ و عود می توانند در دامنۀ کوهها
و اگر آوازها و نغمه ها را می توان چون گلهای سرخ از آبی آسمان چید
چه جای اعجاب است که خداوندی
دعای ما آدمیان فانی را در ملکوت آسمان بشنود.
اِتِل رُمیگ فولر
"Magic Box"
If radio's slim fingers can pluck a melody
From night-and toss it over a continent or sea
If the petalled white notes of a violin
Are blown across the mountains or the city's din
If songs, like crimson roses, are culled from thin blue air
Why should morals wonder if God hears prayer?
Ethel Romig Fuller
*جعبۀ جادو کنایه از رادیو و تلویزیون است.
*در قران مکرر به این نکته اشاره شده است که
آدمیان با آنکه اطوار حیرت انگیز عالم را می نگرند
و می بینند که چگونه هر دم از خاک گُل می روید
و بر آب حور و پری نقش می خورَد
باز اعجاب می کنند که چگونه ممکن است
گُل وجود ما پس از آنکه پژمرده و به خاک رفت
باز از خاک این عالم در فضایی تازه سر برآورد و حیات از سر گیرد.
انسان، امروز بیش از هر زمان، وقتی می بیند که
برنامه ای از روی صفحۀ رایانه به یکدم محو می شود
و با اشارۀ یک انگشت باز عیناً ظاهر می گردد
چه اعجاب می توان کرد از اینکه با اشارۀ انگشتی
یا اشارت ابرویی ما را دوباره بر پردۀ چهان ظاهر کنند
بی هیچ نقصان، چنانکه فرمود "و عِندَنا کِتابٌ حَفیظ"
(ما را کتابی است که همه چیز را حفظ می کند)
و هر دم بخواهیم باز از روی آن کتاب برنامۀ ذخیره شده را
بر صحنه می آوریم، در حالی که مادۀ آن برنامه که
فوتونهای نور بوده اند بکلی از میان رفته اند.
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین"
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشي اثر Jim Warren
«دست بزنید و شادی کنید»
دست ها را بر هم زنید و شادی کنید که
می خواهیم دروازه های بهشت نقد را به روی شما بگشاییم
تا با حافظ خوش کلام هم آوا شوید
و پای کوبان زمزمه کنید:
وعدۀ فردای زاهد را چرا باور کنم
اینجا ضیافت پادشاهاني است که
تخت هایشان دل های مردمان و
تاج هایشان هنر قدسی و آسمانی شعر است.
زهی پادشاهان مُلک سخن که بی هیچ سپاه و لشکر
بلندترین قله های زیبایی و حکمت را فتح کردند
و شگفت ترین قلعه ها و قصرهای خسروی را به تصرف آوردند
و به اعجاز هنر تاج و تخت زرین و افسر و دیهیم شهریاری آفریدند.
اگر تاج گوهر نشان بر سر نهادند
دست پرورد سودایی بود که در سر داشتند.
اگر بر دیهیم زرنشان نشستند،
تکیه بر اورنگ ذوق و زیبایی خویش کردند
و اگر عشرت و مستی دایم داشتند
خود را در آغوش گرفتند و بوسه بر دهان خویش زدند
و در جهان شور و عربدۀ مستانه به راه انداختند که:
بوسه بده خویش را ای صنم سیم تن
ای به ختا، تو مجو خویشتن اندر ختن
گر به بر اندر کشی سیمبری چون تو کو
بوسۀ جان بایدت بر دهنِ خویش زن
مولانا
غلام چشمِ آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو
حافظ
و حافظ مصریان ابن فارض نیز که خود
پادشاه ساقیان شراب روحانی است فرمود:
فأعجبُ من سُكْْري بغيرِ مُدامةٍ
وأطربُ في سرِّي، ومِني طربتي:
از مستیِ خویش سخت در شگفتم
چرا که هیچ شرابی ننوشیده ام
و از درون خویش وجد و سروری دارم
.که از کسی وام نگرفته ام
برگرفته از مقدمه کتاب "گنجینه آشنا"
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی دیواری قصر چهل ستون
«درها را به روى يكديگر باز كنيد»
يكى از شيرين كاري هاى نظامى
در منظومه خسرو و شيرين
اين است كه در پايان كتاب،
چهل داستان كليله و دمنه را
و حكمت هر داستان را نيز
در آن بيت گنجانيده است.
از جمله يكى داستان مردى است
كه همسرش با او قهر كرده
و آغوش خود را بر شوهر بسته بود
و هر چه مرد ناز مى كشيد و دلجويى مى كرد
و هديه مى خريد سودى نداشت
تا يك شب دزدى از پنجره به خانه در آمد
و زن از هول دزد به آغوش شوهر پريد
مرد رو به دزد كرد و گفت خدا پدرت را بيامرزد
كه آمدى و اين زن را به من بازگرداندى
حكمت بديعى كه نظامى از اين حكايت
بدر آورده اين است كه:
ز فتنه در وفا كن روى در روى
چنان كز بيم دزد آن زن در آن شوى
يعنى آدميان بايد در فتنه ها و سختى هاى دوران
به دامن يكديگر پناه ببرند
و درهاى محبت خود را به روى يكديگر باز كنند
.تا خداوند بلا و محنت را از ایشان دور کند
داستان طاعون اثر آلبر كامو نيزهمين درونمايه را
در سطح گسترده اى طرح كرده است.
نوشته حسين الهى قمشه اى
www.drelahighomshei.com
«خوش ترین زندگیها»
خوش ترین زندگی کسی راست که
"وظیفه"را به همسری برگزیده باشد
و همه کارهایش از کوچک و بزرگ همچون پارچه ای باشد
که از نخهای ناگسسته بافته شده و از هر رشتۀ آن
ممکن است جهان در هیچ شیپوری برای او ندمد
و هیچ زنگی را به افتخار او به صدا در نیاورد
اما کتاب زندگی از سابقۀ درخشان او سخن خواهد گفت
و عشق، خود از تار و پود زندگی، زبورِ سعادت را
بر او تلاوت خواهد کرد.
و بوسۀ یک کودک بر لبهای آه افشانش او را شادی خواهد بخشید
و آن بیمار ناتوان که یاریش داده است، او را توان خواهد داد.
و هر لحظه خاطرۀ خدمتها که کرده است
.همه، چون غلام و کنیز، در خدمت او خواهند بود
الیزابت بَرِت براونینگ
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
سعدی
"The Sweetest Lives"
The Sweetest lives are those to duty wed
Whose deeds, both great and small
Are close-knit strands of unbroken thread
Where love ennobles all.
The world may sound no trumpets, ring no bells
The book of life the shining record tells.
The love shall chant its own beatitudes
After it own life working. A child's kiss
Set on thy sighing lips shall make thee glad
A sick man helped by thee shall make thee strong
Thou shalt be served thyself by every sense
Of service which thou renderest.
Elizabeth Barrett Browning
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین"
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Thomas Kennington
«بازگشت کشتی»
مصطفی، که نامش معنی برگزیده و محبوب داشت
و جانش سپیده دم روزگار خویش بود،
دوازده سال در شهر اورفالیس انتظار می کشید تا کشتی اش که قرار بود بازگردد،
از راه برسد و او را به جزیرۀ زادگاهش بازگرداند.
(یکی از ماه های رومی برابر شهریور ماه) که ماه برداشت محصول بود،
از تپه های بیرون شهر بالا رفت و بسوی دریا نگریست
و دید که کشتی اش در هاله ای از مه پیش می آید.
با دیدن کشتی دروازه های قلبش گشوده شد
و شادی درونش تا دوردست دریا جریان یافت.
چشمانش را بست و در خلوتخانۀ روحش به دعا نشست.
اما، وقتی از تپه ها فرود آمد
غمی بر دلش نشست
و با خود اندیشید
چگونه می توانم با فراغت و آرامش و بی رنج و غصه از اینجا بگذرم
و چگونه می توانم بدون زخمی که بر جانم خواهد نشست شهر را ترک کنم.
برگرفته از کتاب "پیامبر"
اثر جبران خلیل جبران
ترجمۀ حسین الهی قمشه ای
«سرّ وحدتِ عارف و معروف»
پاسخ كوتاه شيخ محمود شبسترى به اين پرسش كه
چه كسى از راز وحدت آگاه مى شود اين است:
كسى بر سر وحدت گشت واقف
كه او واقف نشد اندر مواقف
يعنى كسى به آستان واحد مطلق
كه در هيچ منزلى از منازل راه نايستد
زيرا ايستادن در هر مرتبۀ خاص،
هر چند مقامى بلند باشد،
باز توقف در حدود
و زندانى شدن
در چهارچوب "مقام معلوم" است كه شأن فرشتگى است
و انسان در معراج به سوى واحد
بايد از معدن و نبات و حيوان
و ديو و شيطان
و فرشتگان و كروبيان بگذرد
و اگر در منزلى بايستند،
آفرينش را از دريچه همان منزل بيند
و از همان سخن گويد
كه با نگاه واقفان در منازل ديگر متفاوت است،
و ای بسا که با ایشان در ستیز آید.
اما اگر عارف بعد از رهايى از اوصاف بهيمى و شيطانى
و گذار از مراتب فرشتگان و كروبيان
در منزل پايان غبار غير از دامن خويش بيفشاند
و چار تکبیر زند یکسره بر هرچه که هست،
به حريم وحدت راه مى يابد و آنجا:
نماند در ميانه هيچ تمييز
شود معروف و عارف جمله يك چيز
گلشن راز
چنين عارفى كه با معروف وحدت يافته است
مى تواند از معروف سخن گويد
زيرا تنها او داند كه او كيست
و به گفته مولانا:
عقل گردى عقل را يابى كمال
عشق گردى عشق را بينى جمال
ديدن هر چيز را شرط است اين
شو قيامت شو قيامت را ببين
برگرفته از کتاب "مقالات"
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشي اثر حبيب الله ساوجي
