پاسخ: چه بسيار ضرورت مى يابد كه آدمى از حقيقت سر باز زند بدون آنكه دروغى گفته باشد و اين سر باز زدن گاه با تعبيراتى بيان مى شود كه ممكن است شائبه دروغ در آن آيد. اما دروغ عبارت از اين است كه شخص حقى را ناحق كند و حقيقتى را شبهه ناك گرداند. و آن تعبیرات دروغ نما سزای کسی است که شأن و مرتبه شنیدن حقیقت را ندارد.

پاسخ: روح يك حقيقت لايزال است از جنس وجود كه همان ذات خداوندى است و خداوند از همين روح خود در آدمى دميد. و چون خداوند لازمان و لامكان است؛ آفريده مستقيم او كه روح است نيز زمانى و مكانى نيست.

پاسخ: ذات خداوند از شكل و صورت مبراست زيرا شكل عامل محدود كننده است و او را هیچ محدودیتی نيست. اما مى توان او را به صورتهایی تشبيه كرد و براى وجودش مثَل آورد چنانكه در آيه نور. عارفان جهان گفته اند که تمامی اشکال طبیعت از گل و سبزه و ریحان و ماه و خورشید و ستاره آسمان و نیز همه آدمیان تمثیلات وجود او هستند.

پاسخ: وجود بالذات اقتضاى بى نهايت بودن دارد زيرا نهايت داشتن پايان است و در پايانِ وجود اگر باز وجود باشد كه همان ادامه وجود است و اگر عدم يا نیستى باشد، بايد معتقد شويم كه چيزى بنام عدم وجود دارد كه وجود بدان پايان مى يابد و اين معقول نيست. پس وجود بى نهايت است. عطار با همين نگاه گفته است: هيچ چيز از بى نهايت بى شكى چون نمى ماند كجا ماند يكى يعنى چون خداوند بى نهايت است پس در جايى تمام نمى شود كه " غير " يا " ماسوى الله " از آنجا شروع شود بنابراين: غير خدا در دو جهان هيچ نيست هيچ مگو غير كه آن هيچ نيست مولانا

پاسخ: عرفان و حكمت هر دو از جنس نورند الا آنكه در عرفان نور از دل مى آيد و در حكمت از سر.

پاسخ: خداوند گاه موهبت هايى را مستقيم به خود انسان مى دهد و گاه آن موهبت ها را به ديگران مى دهد كه به او برسانند. شعر خوب موهبت الهى به همه ماست الا آنكه يك نفر واسطه در رسيدن آن فيض به ماست به همين جهت مردمان گاه به شاعر مى گويند " جانا سخن از زبان ما مى گويى ".

پاسخ: ملاقات با خدا احساس شگفتى است كه از حضور فراگير الهى به آدمى دست مى دهد. نوعى از آگاهى متعالى است كه اروپائيان به آن "cosmic consciousness" يعنى آگاهى كيهانى مى گويند.

پاسخ: رقص سماع وجد و حالى است كه صوفيان در اثر تلطيف احساسات و مستى روحانى همراه با موسيقى هاى ساده چون دف و نی از خود نشان مى دهند و به گفته سعدى: مكن عيب درويش مفتون مست كه غرق است از آن مى زند پا و دست گشايد در از غيب بر واردات فشاند سر و دست بر كائنات

پاسخ: دروغ هاى زيبا به حقيقت نزديكترند تا راست هاى زشت زيرا زيبايى و زشتى خود با حقيقت قرين هستند و شك نيست آن نظريه كه جهان را به كمال آراستگى مى رساند بيش از آن نظريه كه آن را آشفته و نابسامان مى بيند به حقيقت نزديك است. به عبارت ديگر سخن آنها كه مى گويند خبرى خوش در پرده است راست است و سخن آنها كه مى گويند اميدى نيست دروغ است.