پاسخ: از آنجا كه جهل از مقوله تاريكى است ترس ما نيز از رسيدن به آن مقام هيچ ندانستن، ترس از تاريكى است. اما اگر در كنار اين علم، شكوه و عظمت علم الهى در پيش ما ظاهر شود، آن ترس زائل مى گردد، زيرا خداى رحمان همه چيز را مى داند و ما را در هر طريق هدايت مى كند.

پاسخ: مقصود اين است كه خداوند از نفَس خود در آدم دميد و اگر جز نفَس چيزى باقى نماند همان خود او خواهد بود و پيامبر در آن شب از شئونات عالم، تنها همان نفَس الهى را با خود همراه داشت بنابراین همه حق بود و کس نبود آنجا.

پاسخ: دانايى مثل هر چيز ديگر مراتب دارد و بالاترين مرتبه آن اينست كه شخص بداند چگونه رفتار كند كه مناسب با شأن انسانى او باشد.

پاسخ: آيه مذكور وعده اى است كه به همه آدميان داده شده است كه بسوى كمال سير كنند و خدا كه در همان زيبايى و دانايى و نيكويى متبلور و متجلى مى شود پايان كار ما را در بازگشت به خود او قرار داده است. اما تناسخ كه به معناى مكرر به اين عالم آمدن و از نو زندگى آغاز كردن باشد مورد تأييد فلسفه اسلامى و فلسفه جهانى نيست.

پاسخ: مطالعات عمومى براى همه اصحاب ذوق ضرورى است تا با مبانى كلى علوم و فنون آشنا شوند اما براى رسيدن به كمال، ضرورتى بر كسب همه دانايى ها نيست و اگر شخص در يك رشته به نقطه بلندى رسيد از نقطه هاى بلند ديگر نيز به اجمال آگاه مى شود.

پاسخ: براى رسيدن به بارقه هايى از شهود مى توان به صحبت اصحاب شهود يا كتابهاى ايشان نزديك شد و مى توان با برنامه ريزى زير نظر بزرگى به صيقلى و غبارزدايى نفس پرداخت و آن را آماده دريافت شهود كرد، ابتدا در خواب و در نهايت در بيدارى. دانايان شرق و غرب گفته اند كه هنر خود نوعى شهود است و آن نيز با همين شيوه مصاحبت و صيقلى حاصل مى شود. از اين جهت به هنرمندان سفارش شده است كه در صحبت اصحاب شهود باشند اگر بيابند.

پاسخ: همه آرزوهاى بزرگ دست يافتنى است و منظور مولانا اين است كه در هر شرايطى بايد آرزوى مناسب و بقاعده كرد اما با حركت تكاملى تدريجى مى توان به همه آرزوها دست يافت مشروط بر آنكه در دايره ارزشهاى انسانى باشد.

پاسخ: در حدیثی از پیامبر اکرم آمده است که مردمان خفته اند وچون مرگ رسد بیدار شوند . بدین بیان مرگ نوعی بیداری و تغییر سطح آگاهی است . در ادبیات فارسی مکرراً به این موضوع اشاره شده است ومولانا در بیت زیر اشاره زیبایی به این حدیث دارد : (  خوشا صبحی که او آید نشیند بر سر بالین تو /  چشم از خواب بگشایی ببینی شاه شاهانی ) ونیز شیخ محمود شبستری در گلشن راز فرماید : (  به صبح حشر چون گردی تو بیدار /  ببینی کان همه وهم وپندار )    امیلی دیکنسن شاعره عشق وجاودانگی در قطعه شعر کوتاهی همین سخن را به زیبایی تمام آورده است . مرگ گفت و گویی است میان روح و خاک مرگ می گوید : «ای روح، تباه شو، پراکنده شو(مانند خاک)» روح می گوید : «عالیجناب، مرا با هستی پیمان دیگری است.» مرگ شک می کند و بحث و جدال پیش می کشد. روح از او روی می گرداند، جامه خاکی خویش را، چون برهانی قاطع، در پیش مرگ می اندازد وبه راه خود می رود.

پاسخ: شما به درستی دریافت کرده اید که راه دین و اخلاق را هر کس باید به شوق خود اختیار کند و مسلما با اکراه کار دین راست نمی آید . شما بر طبق فطرت خود عمل کنید که شما را به زیبایی و دانایی و نیکویی فرا می خواند و در این اقلیم زیبایی و دانایی و نیکویی سنت و مدرن را تفاوتی نیست زیرا شما پیرو خرد هستید و خرد آنچه را خوب و پسندیده یابد چه از روزگار قدیم باشد چه در پدیده های مدرن می پذیرد . شما بهترین آنچه در سنتهای پیشین آمده از بزرگانی مانند حافظ و سعدی و مولانا بدست آورید و از فرهنگ غرب نیز با مطالعه آثار بزرگانی چون شکسپیر ، گوته و ویکتور هوگو و حتی برتراند راسل ( که ظاهرا گرایش دینی از خود نشان نمی دهد) بدست آورید و اطمینان داشته باشید که در قافله خوبان قرار دارید و هر چه می کنید و می گویید پهلوانانی چون فردوسی و سعدی و گوته و والت ویتمان بر پشت آن ایستاده اند . ریا و سالوس دینی پیوسته در جهان بوده است و آنچه از ریاکاران می توان آموخت همین است که ریا نوعی ستایش باطنی از خوبی های فطری و درونی است . آنکس که به حقوق مردمان تجاوز می کند و تظاهر به دادگری می کند معلوم است خود نیک می داند که عدالت بهتر از ستمگری است لذا ستمگری را پنهان می کند و دعوی عدالت دارد. هر چه انسانها بر راه خرد و فطرت الهی باشند مدعیان بیشتر رسوا می شوند و هر چراغی که شما روشن کنید تاریکی را لعن کرده اید و از خود و دیگران دور کرده اید.