پاسخ: به راه باديه رفتن به از نشستن باطل كه گر مراد نيابم به قدر وسع بكوشم سعدی

پاسخ: صحبت اصحاب يقين در آدمى القاى معنى يقين مى كند. بايد در صحبت بزرگانى بود كه از ترديدها رسته اند.

پاسخ: سالك راه نبايد به احوال پراكنده اى كه در او توسط صاحبدلى ايجاد مى شود اكتفا كند زيرا اغلب آن احوال بعد از زوال ديدار متغير مى شود بلكه درك حضور صاحبدل بايد دوام داشته باشد تا به تدريج مقام تمكين كه همان استمرار احوال شوق و اشتياق است حاصل شود.

پاسخ: ما گُل را با همين چشم سر مى بينيم و خدا را همراه با ديدن گل خواهيم ديد و امضاى او را در زير هر برگ و هر گلبرگ مشاهده مى كنيم. بحقيقت عالم را به چشم سر مى بينيم و اين عالم را آينه روى او مى بينيم با همين چشم سر، الا آنکه آن مشاهده مستقیم چشم نوعی شهود درونی پدید می آورد.

پاسخ: گاه پيش مى آيد كه آدمى به فيض الهى در يك ديدار با اهل دل با نوشيدن يك جرعه از شراب حكمت بناگاه از شر نفس كافر دل خلاصى مى يابد و به تعبير روان شناسان امروز از غولى به نام ego رها مى شود. طى مكان ببين و زمان در سلوك شعر كاين طفل يك شبه ره صدساله مى رود حافظ طفل يك شبه نوزاد عشق است كه هر چند تازه به دنيا آمده چون عيسی در مهد سخن مى گويد و مردمان را مژده سعادت مى دهد.

پاسخ: پرهيز بايد كرد از هر آنچه در شأن و منزلت آدمى نيست همچون دروغ كه دون شأن انسان است، همچون تجاوز به حقوق ديگران كه نوعى گدايى گستاخانه است و گدايى نيز در شأن انسان نيست و پرهيز بايد كرد از هر صفت كه اگر به آدمى نسبت دهند آن را انكار مى كند.

پاسخ: خطر اصلى خودخواهى و خودپسندى است كه هر دم به صورتى ديگر ظاهر مى شود.

پاسخ: منظور از ميانه روى به عنوان خط فضيلت اين نيست كه شخص مسير متساوى الفاصله اى را با افراط و تفريط كه دو جانب حد وسط است حفظ كند، بلكه حد وسط كه فضيلت محسوب مى شود صفتى است و كمالى است در انسان كه به كلى با دو سمت افراط و تفريط متفاوت است و ماهيت آن ارتباطى به آن دو رذيلت ندارد و گاه باشد كه حد وسط از نظر ظاهر به يكى از دو جانب افراط يا تفريط نزديك شود اما هيچ گاه عنوان رذيلت پيدا نمى كند. مولانا حد وسط را امرى نسبى خوانده و گويد ممكن است كارى براى شخصى حد وسط و براى ديگرى افراط باشد. بنابراين فضيلت، در شناخت و حفظ نقطه اعتدال در هر كار و در هر مقام و موقعيت است. اما در عشق كه امرى بى نهايت است حد وسط وجود ندارد بلكه هر چه در آن افراط كنند و حرص ورزند زيبنده است.

پاسخ: سالك از آغاز راه با معجونى از نفْس و عشق حركت مى كند اما هر چه پيشتر مى رود نفس ضعيفتر مى شود و عشق يا روح قوت مى گيرد لذا در هر وادى بر شور عشق افزوده و از سلطه نفس كاسته مى شود.