پاسخ: منظور از ميانه روى به عنوان خط فضيلت اين نيست كه شخص مسير متساوى الفاصله اى را با افراط و تفريط كه دو جانب حد وسط است حفظ كند، بلكه حد وسط كه فضيلت محسوب مى شود صفتى است و كمالى است در انسان كه به كلى با دو سمت افراط و تفريط متفاوت است و ماهيت آن ارتباطى به آن دو رذيلت ندارد و گاه باشد كه حد وسط از نظر ظاهر به يكى از دو جانب افراط يا تفريط نزديك شود اما هيچ گاه عنوان رذيلت پيدا نمى كند. مولانا حد وسط را امرى نسبى خوانده و گويد ممكن است كارى براى شخصى حد وسط و براى ديگرى افراط باشد. بنابراين فضيلت، در شناخت و حفظ نقطه اعتدال در هر كار و در هر مقام و موقعيت است. اما در عشق كه امرى بى نهايت است حد وسط وجود ندارد بلكه هر چه در آن افراط كنند و حرص ورزند زيبنده است.

پاسخ: سالك از آغاز راه با معجونى از نفْس و عشق حركت مى كند اما هر چه پيشتر مى رود نفس ضعيفتر مى شود و عشق يا روح قوت مى گيرد لذا در هر وادى بر شور عشق افزوده و از سلطه نفس كاسته مى شود.

پاسخ: اميد يكى از هديه هاى الهى است كه بنا به روايات اساطير يونان، خدايان در جعبه پاندورا به آن دختر زيبا كه روح و حقيقت ذات آدمى است هديه دادند و آن هيچگاه آدمى را ترك نخواهد كرد. هين مشو نوميد چون واقف نئى از سرّ غيب باشد اندر پرده بازيهاى پنهان غم مخور حافظ

پاسخ: خبر روشنى از جهان هاى ديگر نداريم اما خداوند وعده كرده است كه چون پيش ما آمديد ما شما را از اسرار آگاه خواهيم كرد. از اين رو احتمالأ مى توان گفت كه جهان هاى پسين راه جهان هاى پيشين را دنبال خواهند كرد.

پاسخ: مقصود از اين سخن تناسخ نيست. سخن جبران اين است كه عاشقان و اولياء و دوستان خدا در راهند هر يكى بگذرد ديگرى جاى او را خواهد گرفت. زنى ديگر فرزندى از اين جوهر عشق به دنيا خواهد آورد كه همين راه جبران را دنبال مى كند. اى بسا كه از جبران زيرك تر و كامل تر باشد. راهروان كز پى يكديگرند طايفه از طايفه زيرك ترند هردم از این باغ بری می رسد نغزتر از نغزتری می رسد نظامى

پاسخ: جهان آكنده از هوش و فهم و نظم و آهنگ وحكمت و حقيقت و زيبايى و تناسب و خوبى و مهربانى است و چگونه مى توان اينهمه معجزات لحظه به لحظه را انكار كرد و ايمان نياورد. در جان بلبل گل نگر وز گل به عقل كل نگر وز رنگ در بي رنگ پر تا بو كه آنجا ره برى مولانا براى حفظ اين ايمان در دل بايد كه از حضور مستمر آن سرچشمه خوبى و زيبايى غافل نبود و بهترين راه اين است كه آدمى هر چه مى تواند در صحبت طبيعت و حضور انسانهاى الهى از شاعران و هنرمندان و حكيمان یا آثار و نوشته های ایشان باشد.

پاسخ: حق كه همان الله است " ذالك بانّ الله هو الحق " ( حج: ٦٢) و سرچشمه همه شهدها و شيرينى هاست چگونه مى تواند در كام ما تلخ شود. بايد گفت كه اين نشان بيمارى ماست و نشان نياز ما به طبيبى است كه ما را به سلامت بازگرداند. اين نفْس ماست كه به سبب غلبه هوى و حرص و آز و طمع و خودبينى و غرور و امثال آن حق را تلخ احساس مى كند. چنين بيماريهاى روح فرسايى است كه پيروى قرآن مى تواند آن را شفا بخشد.

پاسخ: سخن لائوتسه تأكيدى است بر اهميت ظرفيت و گنجايى و چه بسيار چيزها كه اهميتشان به همان ظرفيتشان است. اگر در كوزه فضايى نباشد كه بتوان در آن آب ريخت، ديگر كوزه نيست و همچنين اهميت خانه به جاهاى خالى آن است كه مى توان در آن رفت و آمد و اثاث و اسباب خانه را در آن نهاد.

پاسخ: به روايت قرآن خداوند پس از آنكه جسم آدمى را در كمال استواء و اعتدال طراحى كرد، آنگاه از روح خود در آن جسم دميد و آن را حيات بخشيد. در اين مرحله بود كه خداوند به فرشتگان فرمان داد كه همه بر آدم سجده كنند زيرا كمال صورت و معنى حاصل آمده بود. فرشتگان كه فرمان بردند و سجده كردند بدين خاطر بود كه آن روح لايزال و نفس الهی را در او مشاهده كردند و شيطان كه سركشيد و سجده نكرد بدان خاطر بود كه در آينه وجود آدم جمال الهى را نديد و آدمی را مشتی خاک دانست. جرمش آن بود كه در آينه روى تو نديد ور نه بر بوالبشرى ترك سجود اين همه نيست الهى قمشه اى