هوشنگ مثال روشني از آن حكيم است كه افلاطون او را شايسته پادشاهي مي شناسد. در روايات كهن آمده كه نخستين بار هوشنگ آيين " جاويدان خرد " را كه همان فرمان روايي خرد جمعي آدميان بر آدميان است برگزيد و مباني آن را برنوشت و آن ديرينه ترين كتاب آيين و اخلاق در جهان است.

531

اگر اين تشويش همچنان بر جاي مانده باشد كه با اين سه شغل زيبايي و دانايي  و نيكويي، ما روزي از كجا خوريم و چرخ زندگي را چگونه گردانيم، پاسخ حافظ اين است كه آن مائده هاي آسماني از زيبايي و دانايي و نيكويي بي گمان مي توانند طعام و شراب زميني ما را نيز فراهم آورند.

532

  در هر روزگار نيز همين خطبه طهمورس بهترين منشور صاحبان قدرت و دولت است كه خوبان را دست بگشايند و بدان را پاي ببندند و خردمندان را به دستوري و راي زني بگمارند. چنانكه طهمورس بزرگ مردي چون شيداسب را به دستوري برگزيد و او پارسايي از تبار بايزيد و بوالحسن بود. 

533

چه بسيار فتنه ها و تشويش هاي آدميان كه به كسبِ روزيِ هر روزه باز مي گردد، در حالي كه اگر آدمي از اين خيال پرملال خالي شود و پرسش هر روزه او اين باشد كه "چه خدمتي از من بر مي آيد كه مايه شادي و آسايش آدميان گردد" نياز هاي روزانه او نيز در سايه آن آرمان بزرگ برآورده خواهد شد.

534

  پهلوانان و دلاوران و سرآمدان، همان آدميان از بند رسته اند كه همتشان در جهان بر كوتاه كردن دست جور و تطاول ديوان از انسان است و پيوند حماسه با عرفان در همين نكته نهفته است، زيرا در عرفان نيز اصل همين " مبارزه انسان با ديو نفس " است . اين مبارزه مستمر بنا بر حديثي از پيامبراكرم جهاد اكبر لقب گرفته است. از اين رو پهلوانان حماسه ها در ادبيات عرفاني و صوفيانه اغلب رمز پهلوانان راه خطرناك عشقند. 

535

شكسپير گفته است كه در راستي و درستي سود بيشتري هست تا ناراستي و كج روي. واگذار كردن كارها به خداوند هستي همان رفتن به شاهراه انسانيت است و خورسند بودن به هر آنچه از راستي پيش آيد و آدمي را نصيب گردد و حافظ بر آن است كه اي بسا راستان كه تنها در سوداي انجام كار درست اند، بي هيچ طلب از عيش و عشرت هاي بسيار برخوردار شوند و چنين نيست كه به سبب پيروي حق بهره ايشان از عيش و طرب كم از ديگران باشد.

536

  در گوشه و كنار شاهنامه مكرر به اين نكته بر مي خوريم كه مقصود از ديو، انسان هاي ناسپاس و يزدان ناشناسند كه گاه در چهره دوستي در مي آيند و به چاپلوسي و چرب زباني آدمي را از راه به در مي برند. 

537

دل آدمي آيينه پادشاه عالم است الا آن كه بر آن آينه غباري از كدورتِ هواهاي نفساني و تعلقات خاكي نشسته كه نقش جمال آن خسرو خوبان و ملكه پريان را كمرنگ كرده است و هيچ چاره نيست جز صحبت روشن رايي كه به نَفسِ رحماني آن غبارها را بروبد و چشم آدمي را به ديدار آن يوسف كنعاني روشن گرداند.

538

  در داستان ماهان مصري در هفت پيكر نظامي قصه لعبتي را مي خوانيم كه از دور چون شاهزاده پريان مي نمود و از نزديك زَهره آدميان مي دريد. و چنين است قصه غولان زر و زور و تزوير در جهان كه نزد آدميان آزمند و كران و كوران حرص و هوي از دور آراسته و خوش آب و رنگ مي نمايند اما چون بديشان نزديك شوند و حق از گوشه اي جلوه كند و در ميان آيد، رنگ مي بازند و چهره مهيبشان آشكار مي شود.

539

به راستي بايد توبه كرد از هر عشرتي كه در حضور زيبايي نباشد و مي بينيم عامه مردمان را كه عشرت هايشان عموما با حضور خودپرستي و غفلت از حال ديگران و تجاوز به حقوق ايشان قرين است و همه آشوب عالم در همين عشرت پرستي بي حضور بزم آراي هستي است و حافظ توبۀ نصوح كرده است از اين كه چون بي خبران و گمراهان در هرگوشه ناموزوني به عشرت بنشيند.

540