و بکوشید که تنهایی شما به درد مصاحبت
و مصاحبت شما به درد تنهایی تان بخورد.
این پندی است که اگر آدمیان در گوش کنند
بیش از هزار گوشوار دُر و لعل بر زیب و فرّشان می افزاید:
وقتی در صحبت یاران نیستیم
چه خوشتر که خود را زیور کنیم و بیاراییم برای زمانی که به صحبت ایشان می رسیم
و چنانکه خداوند در وصف خود فرموده است:
" کل یوم هو فی شأن " 
یعنی او هر روز در شأنی و تجلی تازه ای است،
ما نیز هر روز اطواری دلنواز و احوالی نو رسیده و با طراوت از خود نشان دهیم
و به صحبت یکدیگر درآییم
با شعری که چون شراب دوساله مستی بخش باشد
و به گفته افلاطون خاطرات هزار ساله ما را تازه کند
یا حکایتی شگرف و شنیدنی
که چشمها را به رخسار شاه پریان بگشاید
یا اطوار تازه ای از اسرار عشق و دوستی
که دلها را گرمی بخشد
یا پندی که چون آویز مروارید
گوشها را بیاراید و هوش ها را برباید
یا هدیه کوچکی که نهال دوستی را برویاند
و ریشه دشمنی را برکند
و بدین هدیه های زمینی و آسمانی 
از ملالت ها بکاهیم
و بر شادی ها بیفزاییم
و از آن سوی دیگر مصاحبت ما نیز باید با نازنینانی باشد
که می توان به روی ایشان می گلگون نوشید
و از خوی ایشان فرشتگی آموخت
و به هوش باشیم که:
نخست موعظه پیر می فروش اینست
که از معاشر ناجنس احتراز کنید
و بایسته است که آدمی
اگر از دیو و دد ملول شده است
چراغ به دست در جستجوی انسانهایی باشد
که در مواجه با ایشان 
چون ماه در مقابله با خورشید روشن شود
همین گونه مصاحبت های متعالی است 
که آدمی را از افسردگی و ملالت بیرون می آورد
و از کلبه احزان در کنار یوسف می نشاند
و خاطره شیرینش می تواند
چون یاد خدا یونس را در شکم ماهی از تنهایی برهاند
و او را یار و مونس باشد.
□ گر تو سنگ خاره و مرمر بُوی
چون به صاحبدل رسی گوهر شوی
یک زمانی صحبتی با اولیا
بهتر از صد ساله طاعت بی ریا
مولانا
□ گر تو بر آنی که به جایی رسی
رسته ز ظلمت به صفایی رسی
پاکدلی را به مقابل گرای
تا شودت زآیینه ظلمت زدای
ماه چو با مهر مقابل شود
وا رهد از ظلمت و کامل شود
وحشی بافقی
نوشته حسین الهی قمشه ای
مینیاتور قدیمی
www.drelahighomshei.com

 

که تو را این چنین ژنده و تنها و بی مونس رها کرد
من فقط می خواهم تو را سپاس بگویم
بخاطر سایه دیرینه نیمرخت
که در هنگام غروب
بر دیوار هستی می افکنی
و بخاطر آن پروازهای بی خیال و رواقی مسلک
و بخاطر آن صدای پر ابُهت که به آغاز زمان باز می گردد.
تنها می خواهم بگویم که من نیز
مانند تو شهروند ژنده پوشی از اقلیم هستی ام
و از اینکه تو در زندگی من گام نهادی نیرو می گیرم
و اکنون که اینجا ایستاده ام
و عشق از من چون جویباری جاری است
به تو می اندیشم
عشقی که بی گمان از یک چشمه جاودانی جاری شده است
عشقی که من و تو را نزدیک تر از هر پیوند خویشاوندی بهم بند می کند.
ایندیا راسل
" The Ragged Crow"
I don't want to know about your private life
Or pry into your mind
Or think about the long, lean years and petty persecutions
That have left you ragged and alone.
I only want to thank you
For your ancient outline on the
Rooves at dusk,
Your stoic flight
And powerful, primeval voice,
I only want to say that I, a
Ragged fellow being, gain strength
From your ingression in my life
And think of you as I stand
Here
With flowing love
Whose source must surely be a heavenly spring
That binds us closer far than any blood.
India Russell, Contemporary English Poet
شعر از ایندیا راسل
ترجمه حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com

برگرفته از کتاب " گنجینۀ آشنا "
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی کشتی نوح بر روی کوه آرارات اثر سیمون دمیل

 

و به سبب این آئینگی که استعداد ذاتی اوست
مقام خلافت یافته و جانشین خداوند بر روی زمین شده است
و رسانیدن این استعداد به فعلیت
بی گمان بر فرد فرد آدمیان تا حد امکان واجب است،
بلکه بتوان گفت آدمی را جز این در جهان وظیفه ای نیست
که بتدریج اوصاف الهی را که
اصل همۀ آنها در سه کلمه دانایی و زیبایی و نیکویی،
یا علم و جمال و خیر خلاصه می شود،
در خود متجلّی کند
و این همه علوم و صنایع شگفت
که نقطۀ اوج آن در روزگار ما سفینه های فضایی و شبکه جهانی اینترنت است
و هنر های بی شمار از شعر و موسیقی
و رقص و نمایش و مجسمه سازی و سینما
و آن اندازه خیر و خوبی
از عدالت و احسان و نوع دوستی و خدمت و ایثار و فداکاری
و رحم و شفقت و مهربانی در راه صلح و دوستی در میان بنی آدم
که در گوشه و کنار جهان
در کنار ظلم ها و جور ها و جنگ های شیطانی و غیره وجود دارد
همه از نشانه های این ظهور تدریجی اوصاف الهی در انسان است
که با همۀ بدی ها همچنان به سوی کمال پیش می رود
و تجربۀ بدی ها نیز خود صیقلی است که بر شفافیت آیینه خواهد افزود،
تا آدمی بجز خدا را نبیند و بجز خدا را ننماید:
رسد آدمی به جایی که بجز خدا نبیند
بنگر که تا چه حد است مکان آدمیت
سعدی
خلق را چون آب دان صاف و زلال
اندر او تابان صفات ذوالجلال
پادشاهان مظهر شاهی حق
عارفان مرآت آگاهی حق
خوبرویان آیینه خوبی او
عشق ایشان عکس مطلوبی او
گر به علم آییم آن ایوان اوست
ور به جهل آییم آن زندان اوست
مولانا
بر گرفته از مقدمه کتاب " ۳۶۵ روز با سعدی " 
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشي تالار آيينه اثر استاد محمد غفاري(كمال الملك)

واگر می بینیم که بسیاری شاعران احوال شهودی و آسمانی خود را به زبان اهل صورت نزدیک می کنند
به سبب حفظ مناسبت ها و هم آهنگی است
و به نوعی حرمت مراعات النظیر را نگاه می دارند
و در عین حال الفاظ را برای اهل صورت کمندی می کنند
تا ایشان را به ساحت عالم معنا برسانند.
به بیان دیگر، شاعران، با این الفاظ، خود شخصاً به میخانۀ اهل صورت می روند
و الفاظ و عبارات آن میخواران را به زبان می آورند که "ما از شماییم، بزنید و روشن شوید"،
اما با افسون و جاذبۀ شعر خود ایشان را به سوی میخانه های زنجیره ایِ عشق می کشانند.
بدین سان اگر حافظ از "بادۀ گلرنگ تلخ تیز خوشخوارِ سبک" سخن می گوید
و ابن فارض مصری می فرماید:
علَیکَ بِها صرفاً و اَینَ شئتُ مَزجها
یعنی تو را سفارش می کنم بدانکه شراب را صرف و بی آمیختگی و به تعبیر فرانسویان (که در فارسی نیز به کار می رود)سِک یعنی خشک و بی آب بنوشی
و یا اگر خواهی آن را با آبی یا شربتی ممزوج گردان، عموماً از باب اظهار آشنایی و دلبری است
و توان گفت که رسالت شعر و ادبیات در جهان همین کار دلبری با صورت های آشنا و محبوب است
که چون کمند گیسو و چشم جادو و شراب بیغش و جای خالی اهل صورت را به دام می کشد
و آنگاه ایشان را به فتراک شعر می بندد و به حرم امن و امان عشق که حقیقت هر عیش و مستی در آنجاست می رساند.
برگرفته از کتاب «گنجینۀ آشنا»
به قلم حسین الهی قمشه ای

یعنی در این زندانِ عالم که همه اسیرانیم چه خوش تر که آدمی نقشِ کلید را بازی کند و دری بگشاید نه آنکه بند و زنجیری بر آنچه هست بیفزاید...
برگرفته از کتاب «گنجینۀ آشنا»
به قلم حسین الهی قمشه ای

زیرا در اینجا هیچ دشمنی نخواهد داشت
مگر زمستان سرد و هوای ناهموار
آن کس که حرصِ جاه و مقام ندارد
و دوست دارد که شفاف و بی ریا
در آفتاب زندگی کند
و طعام خویش را خود به دست آورد
و از حاصل دست رنج خویش خرسند باشد
بگویید به اینجا بیاید، به اینجا بیاید، به اینجا بیاید
زیرا در اینجا هیچ دشمنی نخواهد داشت
مگر زمستان سرد و هوای ناهموار
ویلیام شکسپیر
" Under the greenwood tree "
Under the greenwood tree
Who loves to lie with me,
And turn his merry note
Unto the sweet bird's throat,
Come hither, come hither, come hither:
Here shall he see
No enemy
But winter and rough weather.
Who doth ambition shun
And loves to live i' the sun,
Seeking the food he eats,
And pleas’d with what he gets,
Come hither, come hither, come hither:
Here shall he see
No enemy
But winter and rough weather.
William Shakespeare, As You Like It, II, 5
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Asher Brown Durand