خدمت به مردمان را برگزیده است،
بهترین حکومت هاست
و بگذار خامان و خشک‌مغزان،
دور از لطف و زیبایی،
بر سر نام و شکل دیانت‌ها
بایکدیگر نبرد کنند؛
آنکس که زندگی را بر راستی و درستی بنیاد نهاده است
دیانت ناروایی نخواهد داشت.
مردمان بر امیدهای واهی و صورت‌های خیالی با هم به خصومت افتاده‌اند،
در حالی که آنچه بشریت بدان نیازمند است،
همان عشق و ایثار و نیکویی است
و هر دیانت که در برابر این آرمان خوبی بایستد بر خطاست،
و هر آنچه راه خدا را
که مایه سعادت و صلاح کار آدمیان است می‌بندد
به هر نام و نشان، دروغ و باطل است.
آدمی همچون درخت سخاوتمند و کریم تاک جانها را فیض می‌بخشد
و هرآنچه از اقتدار و توانایی در این راه کسب می‌کند در همان آغوش باز اوست که بر دیگران می‌گشاید،
چنانکه سیاره گان هر یک، اگرچه بر گرد محور خود می‌چرخند،
اما همگی طواف خود را به گرد خورشید به صورت جمعی بجا می‌آورند.
بدین نگاه روح آدمی
دو حرکت هم آهنگ را با هم به نمایش می‌آورد:
با یکی خود را می پ‌نگرد
و با دیگری ناظر به کل جهان است
و بدین سان خدا و طبیعت
این دو نگاه را در طرح واحدی جای داده اند
تا عشق به خویشتن با عشق به عامه مردمان
باهم برابر باشد.
الکساندر پوپ
□ حکمت پوپ این است که این جدال های جاهلانه را
باید کنار گذاشت و به آن لطیفه عشق و محبت
پرداخت که آدمیان را وحدت می‌بخشد
و این حکمت همان پیروی از دین عشق است
که در ادب پارسی همگان را به خود دعوت می‌کند،
چنانکه محی الدین گفت:
"دین من عشق است
و مرکب عشق مرا به هر کجا خواهد سوق می‌دهد"
و حافظ گفت:
من نخواهم کرد ترک لعل یار و جام می
دوستان معذور داریدم که اینم مذهب است
□ ترک لعل یار و جام می
کنایه از بی اعتنایی به خوبی و زیبایی است.
شعر از الکساندر پوپ
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Michael Dahl
www.drelahighomshei.com

امروز اگر مردمان بر چنین کشتی‌های روحانی از ادبیات جهان سوار شوند نه تنها از خطرات عالم کثرت و هیولای روزمرگی در امان خواهند ماند بلکه خواهند توانست عامه بشریت را نیز در این کشتی‌ها که ظرفیت نامحدود دارد، سوار کنند و با خود به ساحل امن برسانند.
□ در قرآن آمده است که:
به جرگه بندگان من درآی
و به بهشت من داخل شو (فجر: ۲۹ و ۳۰)
و مولانا با الهام از کتاب وحی می‌فرماید:
هرکه خواهد همنشینی با خدا
گو نشیند در حضور اولیا
گر تو سنگ خاره و مرمر بُوی
چون به صاحبدل رسی گوهر شوی
یک زمانی صحبتی با اولیا
بهتر از صد ساله طاعت بی ریا
اولیا همان دوستان صمیمی خدا هستند
همان عاشقان زیبایی و دانایی و نیکویی
که از اوصاف خداست.
در برنامه "دیدار‌ آشنا" از مجموعه "گنج آشنا"
شنوندگان را به حضور شماری
از این عاشقان دعوت کرده‌ایم
و کوشیده ایم که مهر ایشان را
در دلها بنشانیم و مشتاقان را
شیفته مصاحبت
و آشنایی بیشتر با ایشان کنیم.
یک ذره ز حسن لیلی‌ات بنمایم
عاقل باشم اگر تو مجنون نشوی
شماری از این دیدارها را تاکنون عرضه کرده‌ایم و بسیاری دیگر
در برنامه است تا به توفیق الهی
از ایشان سخن گوییم.
□ کشتی هم مراتب انسانیت ما و هم اطوار زیست‌محیطی ما را محفوظ می‌دارد.
برگرفته از کتاب "در صحبت حافظ"
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
مینیاتور قدیمی

زیرا جذبه‌های زیبایی
تنها چشمها را مفتون می‌کند
اما خصلت‌های خوش و فضیلت‌های فرشته خویی
روح را از تن
و هوش را از سر می‌ربایند.
الکساندر پوپ
"Angelic Charms"
Beauties in vain their pretty eyes may roll;
Charms strike the sight, but merit wins the soul.
Alexander Pope
□ حسن مهرویان مجلس گرچه دل می‌برد و دین
بحث ما در لطف طبع و خوبی اخلاق بود
حافظ
□ لطیفه‌ای است نهانی که عشق از آن خیزد
که نام آن نه لب لعل و خط زنگاری است
حافظ
□ دلی که هیچ نگرید به پیش دلبر بین
گلی که هیچ نریزد در آن بهار بجو
تن همی نازد به خوبی و جمال
روح پنهان کرده فرّ و پر و بال
مثنوی
□ آراسته شدن به اوصاف فرشتگی
افزون بر جذبه روحانی
بر سحر و افسون جسمانی
نیز می‌افزاید
□ ادموند اسپنسر از شاعران معاصر شکسپیر
و سراینده منظومه معروف ملکه پریان
در غزل شماره هفتاد و نه بحث زیبایی جسم و جان را طرح کرده
و زیبایی حقیقی را به مثالهای جاودانه افلاطونی منسوب داشته و گفته است:
زیبایی اصیل آن است که
تو را فرزند آسمان می‌داند
و به سوی خداوند می‌خواند
زیبایی جلوه ای از آن روح اعظم است
که هر حسن و دلبری از آن سرچشمه می‌گیرد
تنها اوست که زیباست
□ و لُـطْفُ الأوانـي في الحقيقة تابع
لِـلُطْفِ الـمعاني والمَعاني بها تَنْمُو
آن لطف و دلربایی که در جامها و ظرف ها هست
همه از لطف معانی است که چون شراب در جام می‌درخشند.
و در عین حال جامها و قدح ها نیز
بر لطف شراب می‌افزایند
و شراب را بیش از پیش رونق می‌دهند.
ابن فارض مصری، قصیده خمریه
شعر از الکساندر پوپ
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Tatiana Oles
www.drelahighomshei.com

فساد و تباهی هیچگاه بهره اش
از راستی و صداقت افزون نخواهد بود
پرچم صلح و آشتی را
در دست راست خود به اهتزاز آور
و برای خاموش کردن شعله های رشک
داد‌پیشه باش و از هیچکس مترس
بگذار آرزوها و آرمانهای تو
برای همه سرزمینت باشد
و برای خدا باشد
و برای حقیقت باشد
و در آن حال ای "کرمول"
اگر فرو افتی
آن فرو افتادن قدیسی خواهد بود
که در راه ایمانش به شهادت رسیده است.
ویلیام شکسپیر، نمایشنامه هنری هشتم
"Precious Wisdom"
Love thyself last: cherish those hearts that hate thee;
Corruption wins not more than honesty.
Still in thy right hand carry gentle peace,
To silence envious tongues. Be just, and fear not:
Let all the ends thou aim'st at,
Be thy country's,
Thy God's, and truth's; then if thou fall'st, O Cromwell,
Thou fall'st a blessed martyr!
William Shakespeare, Henry VIII
□ داد‌پیشگی و صلح جویی و مهربانی
زبان حسودان و بدگویان را می‌بندد
□ این نکته که فساد و تباهی
درآمدی بیش از صداقت و راستی ندارد
از بهترین جواهرات گنج‌خانه شکسپیر است
زیرا آنها که در پی فساد و ناراستی می‌روند
به امید آن می‌روند
که درآمد بیشتری در زندگی به دست آورند
و این سخنِ راست و آسمانی شکسپیر همه کجروی ها را بر زمین می‌زند
□ آرزوها و آرمانهای آدمی
باید برای خیر و خوبی مردمان باشد
و برای حقیقت و برای خدا بودن
نیز به همان اندیشه مردم‌دوستی باز می‌گردد
□ انسانی اینچنین شریف و بزرگوار
که عمرش در چنان آرمانهای بلندی صرف شده است
اگر فرو افتد، به مرگ یا به دشمن در شمار قدیسان و شهیدان آن مردم خواهد بود
□ این پندهای نورانی نثار همه عاشقان خیر و جمال و حقیقت باد
شعر از ویلیام شکسپیر
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Hans Holbein the Younger
۹۹/۱۲/۲۶
www.drelahighomshei.com

و شأن شنیدن سخن راست و حقیقتِ عریان و بی حجاب را ندارند
پس همچون مولانا باش که فرمود:
ای پادشاه صادقان چون من منافق دیده ای
با زندگانت زنده ام با مردگانت مرده ام
یا همچون حافظ که فرمود:
حافظم در مجلسی دُردی کشم در مجلسی
حالیا بنگر که چون با خلق صنعت می کنم
به روایت فردوسی:
سیامک، برهنه تن به جنگ دیو آمد
از آنکه نمی دانست.
□ بی حجاب با حوران درآمیزند نه با دیوان،
و برهنه تن در بهار بیرون روند نه در خزان،
زمستان شمشیری از زمهریر دارد
و پیش تیغ او بی سپر نباید رفت.
آن درختی کو شود با یار جفت
از هوای خوش ز سر تا پا شکفت
در خزان چون دید او یار خلاف
در کشید او رو و سر زیر لحاف
گفت یار بد بلا آشفتن است
چونکه او آید طریقم خفتن است
پس بخسبم باشم از اصحاب کهف
به ز دقیانوس آمد خواب کهف
□ خلوت از اغیار باید نی ز یار
پوستین بهر دی امد نی بهار
مثنوی
نوشته حسین الهی قمشه ای
مینیاتور قدیمی
۹۹/۱۲/۱۹
www.drelahighomshei.com

کجا می توانست
از صبح تا شب و از شام تا صبح
در این سیر ملالت‌بار به راه خود ادامه دهد.
پِرسی شِلی
"Green Isle"
Many a green isle needs must be
In the deep wide sea of Misery,
Or the mariner, worn and wan,
Never thus could voyage on
Day and night, and night and day,
Drifting on his dreary way.
Percy Shelley
□ این جزیره ها، در واقع، دوستیها، موسیقیها، نقاشیها و شعرهای خوب و سایر هنرهاست که مایهٔ تفرج همّ و غم و رفع خستگی و ملال است.
□ گر شدی عطشانِ بحرِ معنوی
فرجه ای کن در جزیرهٔ مثنوی
مولانا
□ در میان اینگونه جزیره ها
شاید بهترین پناهگاه
یافتن یاری آشنا و دوستی فرهیخته و فرخنده فال است
که در صحبت او
خار و خس جهان
به حریر و پرنیان
و دریای متلاطم
به آبگیری خیال‌انگیز و مهتابی
برای قصه گفتن و قصه شنیدن
بدل می شود.
□ به یمن همت حافظ امید هست که باز
اری اسامر لیلای لیلة القمرِ
حافظ
یعنی ببینم که با لیلای محبوب خود
در یک شب مهتابی برای هم قصه می گوییم.
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین"
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن

اگر تو را از بیم دوزخ عبادت می‌کنم، مرا در آتش بسوزان و اگر به طمع بهشت عبادت می‌کنم، از بهشت بیرون کن، 
و اگر تو را از این حیث که شایسته پرستشی عبادت می‌کنم، جمال خود را از من دریغ مدار.
هر کسی را سر چیزی و تمنّای کسی است
ما بجز دوست نداریم تمنّای کسی
سعدی
ما را نه غم دوزخ ونه حرص بهشت است
بردار ز رخ پرده که مشتاق لقاییم
مولانا
خلقی به دور خانه مشغول طوافند
ما را اسیر عشق صاحبخانه کردی
پرسند الهی را از دوست چه می‌خواهی
ای بی خبران من هیچ جز دوست نمی‌دانم
مهدی الهی قمشه ای
برگرفته از کتاب "کیمیا ۱"
به قلم حسين الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات روزنه
تصویر: مجلس بزم، کاخ چهلستون