به نفَسِ گرمِ چاپلوسی،
آن اخگر برمی‌افروزد
و آتشی سوزان می‌شود
در حالی که پادشاهان را
ملامتی حکیمانه و نیکخواهانه زیبنده‌تر است،
زیرا پادشاهان نیز از جنس بشرند
و امکان خطا از ایشان دور نیست.
ویلیام شکسپیر

"Flattery"

They do abuse the king that flatter him:
For flattery is the bellows blows up sin;
The thing the which is flatter'd, but a spark,
To which that blast gives heat and stronger glowing;
Whereas reproof, obedient and in order,
Fits kings, as they are men, for they may err.
William Shakespeare

□ مولانا در دفتر سوم مثنوی
در حاشیه داستان کودکانِ مکتبی
که استاد خود را به وهمْ بیمار کردند
فصلی آورده است با عنوانِ
"بیمار شدن فرعون از تعظیم خلقان":
سجده خلق از زن و از طفل و مرد
زد دل فرعون را رنجور کرد
گفتن هر یک خداوند و ملک
آنچنان کردش ز وهمی منتهک
که به دعوی الهی شد دلیر
اژدها گشت و نمی‌شد هیچ سیر

□ آتشت را هیزم فرعون نیست
زانکه چون فرعون او را عون نیست
مثنوی

□ فردوسی علت تملق و چاپلوسی را ترس می‌داند:
چو دشمن بترسد شود چاپلوس
تو لشگر بیارای و بربند کوس
شاهنامه

برگرفته از کتاب "در قلمرو زرّین"
ترجمه و توضیحات: حسین الهی قمشه‌ای
ناشر: انتشارات سخن
تصوير: Ladislas Von Czachorski
 

آنها را همچون کوکب هدایت در پیش داشت
و به ساحل مقصود رسید.
کارل شورتس

“Ideals”

Ideals are like stars; You will not succeed in touching them with your hands. But like the seafaring man on the desert of waters, you choose them as your guides, and following them you will reach your destiny.
Carl Schurz

□ در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود
از گوشه‌ای برون آی، ای کوکب هدایت
حافظ

آرمانهای جهانی همان زیبایی، دانایی و نیکویی هستند.

برگرفته از فصلنامه چلیپا (۱)
شعر از کارل شورتس
ترجمه و توضیحات: حسین الهی قمشه‌ای
تصویر از Roberto Weigand

که تو را دوست می‌دارم
و اگر هوا مساعد باشد
تا سه روز دیگر نیز
تو را دوست خواهم داشت.
بالهای زمان خواهد شکست
پیش از آنکه بتواند بار دیگر
در تمامی جهان
چنین عاشق وفاداری بیافریند.
جان ساکلینگ

"The Constant Lover"

Out upon it, I have loved
Three whole days together!
And am like to love three more,
If it prove fair weather.
Time shall moult away his wings
Ere he shall discover
In the whole wide world again
Such a constant lover.
Sir John Suckling

□طنز تلخی است بر کوتاهیِ
عمر عشق‌ها و پیوندها

نصیحت مولانا این است که:
عاشق آن عاشقان غیب باش
عاشقان پنج روزه کم تراش
غیرتم آید که پیشت بایستند
بر تو می‌خندند و عاشق نیستند

برگرفته از کتاب "در قلمرو زرّین"
به قلم حسین الهی قمشه‌ای
تصویر: Claude Monet

که درباره خوبی و بدی دارند به حقیقت بگرایند،
و دریابند که خوبی به دعوی
و نشان دادن صورتهای ظاهر
و رو به مشرق و مغرب
و کلیسا و مسجد کردن نیست
بلکه خوبی یکسره از جنس ایمان و کردار است.

خوبی در اندیشه و اعتقاد،
نخست ایمان به خدا و قیامت و به فرشتگان
و آسمانی بودنِ کتب انبیا
و نبوت ایشان از جانب خداست
و همه اینها در “ایمان به غیب” خلاصه می‌شود
و آنگاه عمل صالح که نمونه‌هایی از آن
چون عدل و احسان
و ادای صدقات و زکات به نیازمندان،
و وفای به عهد
و حفظ پیوند باطنی با خداوند به ذکر و نیایش،
و نیز شکیبایی در سختیها
و پایداری در نبرد با ظلم و تجاوز در این آیه آمده است.

ایمان به خدا و قیامت نیز
به صرف اقرار و شهادت حاصل نمی‌شود
بلکه نشانهای واقعی و حقیقی دارد.
چنان که مولانا و سعدی اشاره کرده‌اند:
چیست توحید خدا، افروختن
خویشتن را پیش واحد سوختن
مثنوی
موحد چه زر ریزی اندر بَرش
چه شمشیر هندی نهی بر سرش
امید و هراسش نباشد ز کس
بر این است بنیاد توحید و بس
سعدی

این یکی دیگر از آیاتی است
که می‌تواند با خرد مشترك جهانی جامعه بشری را
از شر اهریمنان برهاند
و چنان تاجی از شکوه و اقتدار
بر فرق آدمیان نهد
که دیوهای سرخ و سفید و سیاه،
و اهریمنان خاور و باختر به تعبیر بدیع فردوسی
"عنان را ندانند باز از رکیب".

یکی از نویسندگان صاحب ذوق باختر
گفته است که اگر آدمیان می‌دانستند
که شیطان چه موجود حقیر و فرومایه‌ای است
هم اکنون دو سیلی در گوش او می‌نواختند
و این است انتظاری که جهانیان
از سازمان‌های خوبان و فرشته خویان دارند.

برگرفته از کتاب «در صحبت قرآن»
به قلم حسین الهی قمشه‌ای
ناشر: انتشارات سخن
تصویر: Maurits C. Escher

آرمانی که فراتر از مرتبه انسانی است
آرمانی که می‌کوشد
خرافاتی را که در جهان بر آدمیان تحمیل کرده‌اند
و حجابی میان انسان و پروردگارش کشیده‌اند
از میان بردارد،
و خدا را به مردمان
و مردمان را به خدا بازگرداند.

آرمانی که می‌کوشد
اندیشه‌های معنوی و مقدس را
در میان آشوبی از خدایان معنوی
و خدایان مسخ شده بت‌پرستیِ
آن روزگار حفظ کند.
هرگز مردی کاری چنین سترگ
و فرابشری را
با چنان امکانات ناچیز بر عهده نگرفته است
زیرا محمد برای خلق و اجرای چنین طرح بزرگی
غیر از خودش هیچ یاری و یاوری نداشت
مگر اندک شمار انسانهایی
که در گوشه‌ای از کویر بی‌آب و علف زندگی می‌کردند
و با این همه هیچ انسانی در تاریخ
به انجام چنین انقلاب عظیم و پایداری
در عالم توفیق نیافته است.

یک فیلسوف، یک خطیب، یک رسول،
یک قانون‌گذار، یک فاتح اندیشه‌ها،
یک مصلح باورهای معقول،
بنیانگذار بیست امپراتوری زمینی
و یک امپراتوری معنوی و روحانی
این محمد است،
با ملاحظه همه معیارهایی
که عظمت انسانی را می‌توان با آن سنجید.
ما می‌توانیم به راحتی بپرسیم
آیا انسانی بزرگتر از محمد در جهان بوده است؟
آلفونس دو لامارتین در کتاب تاریخ ترک

□آلفونس دو لامارتین از شاعران و نویسندگان
مکتب رومانتیک در قرن نوزدهم در فرانسه است.

برگرفته از پیشگفتار کتاب "در صحبت قرآن"
به قلم حسین الهی قمشه‌ای
ناشر: انتشارات سخن
خوشنویسی اثر میرعمادالحسنی

و از گله دور شد،
و موسی را بر خار و خاره به دنبال خود کشید
چندانکه پای او مجروح شد
و نفسش به شماره افتاد
و هنگامی که پس از سختی بسیار
به برّه سبکسر رسید،
او را در آغوش گرفت و بوسید و نوازش کرد
و با لحنی گرم و مهربان گفت:
ای برّه نازنین
چرا خود را به مخاطره افکندی
و مرا از عشق خود بر خار کشاندی؟
آخر در این چراگاه
گرگ و کرکس و کفتار هست
که منتظرند تا تو را تنها یابند و طعمه خود سازند.
و همین‌گونه نفس زنان و نوازش‌کنان
او را به گله گوسفندان بازگردانید.

از قضا خداوند و جمعی از فرشتگان وحی
بر این صحنه ناظر بودند.
خداوند با فرشتگان گفت:
خواهم که این شبان را به پیامبری برگزینم
از آنکه برترین صفت هر پیامبر
همین عشق به مردمان
و رنج بردن از محنت ایشان است.
شما دیدید که وقتی موسی
بدان برّه بی‌گناه رسید
هیچ خشمی نگرفت و هیچ تندی نکرد،
تنها آغوش بود، تنها نوازش بود.

□در قرآن آمده است:
شما را رسولی آمد از خودتان
که غصه و اندوه مردمان
او را سخت گران می‌آید‌(توبه: ۱۲۸)
و حاصل رسالت او همین است
که هر غصه و اندوه را از دلها بزداید.

ای گروه مؤمنان شادی کنید
همچو سرو و سوسن آزادی کنید
مولانا

اگر مردمان عاشق‌پیشه‌ای نیز به چنین اوصافی
آراسته شوند
هر یک پیامبری خواهند بود
که بی کتاب و آیت و تنزیل
رفتارهای مهرآمیز و عشق‌انگیز
و نگاه‌های گرم و آفتاب‌گون خود را
از خانه به همسایه
و از همسایه به کوچه و میدان
و از خویش به بیگانه گسترش دهند
و‌ به ذوق عشق، همگان را به رقص آورند.
تنها چنین مردمی هستند
که معنی خوشبختی را در‌می‌یابند
و بخت همگان را به فرخنده‌فالی می‌گشایند
و‌ چون سعدیِ مردم‌دوست
در کوچه‌های “شیرازِ هستی” می‌خوانند:
یکی خار پای یتیمی بکند
به خواب اندرش دید صدر خجند
همی گفت و در روضه‌ها می‌چمید
کز این خار بر من چه گل‌ها دمید

و راست گفت ملک الشعرای بهار در ستایش سعدی که:
اوست پیغمبر و این نامه به فرقان ماند
و‌آنکه او را کند انکار به شیطان ماند
عشق سعدی نه حدیثی‌ست که پنهان ماند
داستانی‌ست که بر هر سر بازاری هست

نوشته حسین الهی قمشه‌ای
مينياتور قديمى: هديه الهى براى سعدى
۱۴۰۰/۱۲/۳
www.drelahighomshei.com

پیامبر گفت:
شما با هم زاده شده‌اید
و باید که پیوسته با هم باشید.
با هم باشید تا آن هنگام که مرگ بالهای عمرتان را برکند.
حتی در خاطرۀ خاموش خداوند نیز
با هم باشید.
اما، بگذارید که با هم بودنتان را فضایی
در میان باشد،
و بگذارید که بادهای آسمان
بین شما در رقص و پایکوبی باشند.

یکدیگر را دوست بدارید
اما از عشق زنجیر مسازید:
بگذارید عشق همچون دریایی مواج میان ساحلهای جانتان
در تموج و اهتزاز باشد.
جبران خليل جبران

"On Marriage"

Then Almitra spoke again and said
"And what of Marriage, master"
And he answered saying

You were born together
and together you shall be forevermore

You shall be together when the white wings
of death scatter your days

Aye, you shall be together even in the
silent memory of God

But let there be spaces in your togetherness
And let the winds of the heavens dance between you

Love one another, but make not a bond of love
Let it rather be a moving sea between the shores of your souls
Kahlil Gibran

برگرفته از کتاب "پیامبر"
اثر جبران خلیل جبران
ترجمۀ حسین الهی قمشه‌ای
ناشر: انتشارات روزنه
تصویر: Anna & Elena Balbusso