كارگاه شيطان در اين جهان در حكم آزمايشگاه هاي امروز در دنياست كه مردمان با ميل و رغبت به آنجا مي روند تا از وضعيت سلامت خود با خبر شوند و درهم و ديناري نيز مي پردازند در حالي كه شيطان با پيش آوردن لغزش هاي گوناگون به رايگان ميزان خشم و خست و حرص و حسادت آدميان را اندازه مي گيرد و در برگه هايي از نگاه مردمان به ايشان نشان مي دهد. 

41

از ديدگاه عارفان، هر جواني كه در سر شور و عشق و آرماني بلند ندارد پير است و به غصه عالم گرفتار و هر كهنسالي كه پر از شور و عشق ورزي با تجليات زيبايي و دانايي و نيكويي است جوان است و جواني جاويد دارد زيرا او جواني است كه به گفته هوگو هيچ گاه پاي در كهنسالي نخواهد نهاد. 

42

جفاهاي معشوق رمز و كنايه از آزمون هاي عشق است و بديهي است كه مرواريد عشق را نمي توان در كنار ساحل فراغت و راحت صيد كرد بلكه به كام نهنگان بايد رفت و خود را به امواج سهمگين بايد سپرد.

43

در جهان امروز شعر‌درماني و هنر‌درماني از موسيقي و نقاشي و معماري و نمايشنامه و ديگر هنرها چهره اي پر رنگ يافته و بيش از گذشته به آن بها داده مي شود و اگر نام اين گونه درمان ها را فرادرماني نهند رواست. هنرها آدمي را به تناسبات و هم آهنگي هاي فطري باز مي گرداند، بخصوص شعر كه مي تواند صفراي حرص و خشم و تب و تاب رشك و حسد و سوداي كينه و انتقام را گاه به بيتي از حكمت و قصه و حكايتي از معرفت علاج كند. 

44

در زندگي گاه چنين پيش مي آيد كه بخت و اقبال به آدمي روي مي كند و چراغ دلش روشن مي شود و اگر پير است جواني از سر مي گيرد و به ناگاه احساس سبكي مي كند و بارهاي طاقت فرسا از دوشش فرو مي افتد و اين واقعه در عرفان طليعه لطف الهي است و اغلب با نفّسِ صاحبدلي يا سخن اهل معرفتي و يا بارقه اي از كتابي و دفتري به آدمي مي رسد.

45

خيمه اي به عظمت آسمان و بزمگاهي به خرمي و طراوت صحرا و كشتزار به همگان هديه شده است و اگر آدميان قدر و منزلت خويش بشناسند و عظمت مُلك و ثروتي را كه به يك يك آدميان بخشيده شده است بدانند همه جاه و مقامات دنيوي را حقير شمارند و همه گنج ها و ثروت هاي قاروني را در خاك كنند، زيرا پادشاهي كه خورشيد بر فراز سر او زرفشاني مي كند و ماه در زير پايش فرشي از نقره مي گسترد نياز به سنگ پاره هايي كه نام آنها را زر و گوهر نهاده اند ندارد، خاصه آنكه آن سنگ رنگين را با هزار كار ننگين مالك شوند و آن زرد زرين را با هزار زور و تزوير به چنگ آورند.

46

ما همه فرزندان آدميم و از گناه و خطا مصون نيستيم و گاه از پرده تقوي بدر مي رويم و از بهشت دور مي افتيم و شما پارسايان كه خود را در چشم مردمان قديس و بي گناه نشان مي دهيد از بي تقوايي ما اعجاب نكنيد و آن را به حساب آدم بودن ما بگذاريد. شما نيز اگر فرزند آدم بوديد مثل ما عاشق مي شديد، مست مي شديد و رقص مي كرديد و چون مسيح گناهان مردمان را مي فهميديد و با ايشان همدرد و مهربان مي شديد. نشان آدميت با آدميان زيستن و خود را گناهكار دانستن است. 

47

همچنان كه بنا به گفته سعدي دروغ مصلحت آميز به از راستِ فتنه انگيز است، پنهان كردن مصلحت‌آميز نيز بهتر است تا اينكه آدميان را در شبهه افكنند و آنچه را كه در دايره ادراك آنها نيست طرح كنند. بدين سبب است كه سكوت ها از سخن ها ژرف تر است زيرا سكوت ها همان حقايق و لطايفي است كه سر به گفتن فرود نمي آورند و از حديث معروف نجواي پيامبر در گوش سلمان و پرسيدن اباذر و ناگفتن سلمان مي توان فهميد كه آنچه را با سلمان مي توان گفت از اباذر با همه صدق و راستي كه داشته است پنهان بايد كرد.  

48

مهم ترين پرسش همه آدميان همين است كه ما براي رسيدن به رستگاري چه بايد بكنيم و پاسخ مكرر حافظ اين بوده است كه رستگاري و رسيدن به بهشت جاويد در اين است كه تا حد امكان مايه آزار هيچ كس نباشيم و تا آنجا كه توانيم مايه سرخوشي و دل خوشي همگان شويم.  

49

يكي از اصول كلي عالم كه از آن گريز نيست همين است كه عُروج بر فلك سروري به دشواري است. ممكن است كساني به دستان و حيّل چندگاهي بر فلك قدرت و حكمراني نشينند اما آنها نيز سختي ها و مرارت ها خواهند كشيد الا آنكه مرارت راستان پيش از عروج است و مرارت مدعيان پس از عروج كاذب كه آغاز رسوايي و نوميدي و مايه آه و حسرت است از صّرف عمر در نيل به قعر سقوط.  

50