نظامي آفرينش را تمام به سخن و كلام تعبير كرده است و گويد نخستين ظهور از پرده غيب سخن بود، و چون همه كائنات از همان كلمه بي صوت و حرف "كن" پديد آمدند پس كائنات همه كلمات الله و آيات الهي اند و حقيقت ذات ما آدميان نيز سخن است.

51

يكي بود يكي نبود غير از خدا هيچ كس نبود، اين عبارات ساده كودكانه به حقيقت سرآغاز داستان آفرينش و درس اول و آخر در همه معارف بشري است.

52

بدون عشق نيل به هيچ كمالي ميسر نمي شود. بدون عشق نه ديني هست و نه آييني و نه مذهبي ونه ايماني ونه فضيلتي و نه كمالي و نه هنري ونه اخلاصي. زيرا همه اينها بدون عشق جز صورتي خشك و بي حاصل نخواهند بود.

53

در بحث جاودانگي روح كمتر شاعري مانند مولانا با تمثيلات گويا و لطيف زمينه فكري انسان ها را براي درك جوهريت جان و بقاي ابدي آن فراهم كرده است. نزد مولانا اصل ذات ما همان روح ماست كه ازلي است و هرگز زاده نشده و جسم از مخلوقات روح بلكه سايه اوست.

54

به نظر مولانا انديشه جبر واختيار هريك در جاي خود درست است: هم حقيقت دارد كه همه كار ما به مشيت الهي است وهم حقيقت دارد كه ما احساس اختيار مي كنيم و هركس رهين آن چيزي است كه خود كسب كرده است.

55

زن از ديدگاه مولانا در مقام ناز و محبوبيت قرار دارد و كرشمه معشوقي مي فروشد و به دست آوردن رضاي خاطر او بر مرد لطيف طبع و خردمند لازم است.

56

چون موسيقي در عالم هنر بهترين شاهد مثال بر تبديل كثرت به وحدت است مولانا شهادت خود را بر يگانگي حق و اعلام ايمان در همان موسيقي مي داند.

57

موسيقي خبري از جهان برتر است تا دل تبعيديان عالم خاك را خوش كند.

58

مولانا، آتش ابراهيم را رمز شرارت هاي بدكاران مي شمارد كه دوستان خدا در آن جز گل و ريحان نخواهند ديد و بر آنان سرد خواهد شد.

59

ابراهيم مظهر دوستي پاك و خالص(خليل) نسبت به خداست كه جز او كسي را باقي نمي بيند و نمي پسندد و يكسر روي در محبوب خويش كرده است، زيرا او خورشيد است و ديگران جز برقي و شهابي گذران نيستند.

60