و هنگام غروب
رنگین کمان در آسمان
بر صحنه ظاهر شد.
گویی آن کماندار که باران می‌بارید
کمانش را در آسمان به کناری نهاد.
زمین هیچگاه از زیبایی بی بهره نیست
آن ناباور شکاک بنا بر مکتب نفع پرستان
با تردید از ماهیت رنگین کمان پرسش می‌کند
که آن برای چیست و به سود کیست
و چه انگیزه‌ای در آفرینش آن بوده است؟
او نمی‌داند همان گونه که آدمیان بر زمین گل می‌پرورند
خداوند نیز در آسمان به کار گُل آرایی است
او طرح باغچه‌های تزیینی را در آسمان دنبال می‌کند
آیا رنگین کمان شبح کمرنگی
از چهره پروردگار ما نیست؟
چه شکوهی دارد نمایشنامه آدمیزاد
که در زیر چنین گنبد رنگین
و رواق گُل آذین اجرا می‌شود.
هنری دیوید ثورو
"The Rainbow"
We have had a succession of thunder-showers today
And at sunset a rainbow…
After the rain He sets his bow in heavens!
The world is not destitute of beauty.
Ask of the skeptic who inquires, Cui bono?
Why the rainbow was made.
While men cultivate flowers below,
God cultivates flowers above;
He takes charge of the parterres in the heavens.
Is not the rainbow a faint vision of God’s face?
How glorious should be the life of man passed under this arch!
Henry David Thoreau
□ ویلیام وردزورث در شعر کوتاه رنگین کمان که که بلندترین پرواز به فراسوی زمان و مکان است، گفته است:
رنگین کمان کودکی است
چون مسیح
که در عین کودکی
پدر همه کائنات است
□ ثورو از هدیه‌های هورزادِ قارّه نو به ادبیات جهان است
و در کنار امرسن و امیلی دیکنسن و ناتانیل هاثورن و والت ویتمان
در شمار نادر شاعرانی است
که می توان در آسمان روح
با شعر ایشان دست افشانی کرد
و در ساحت زمین
به ذوق ایشان می گلگون نوشید.
□ "ثورو" ارادتى خاص به سعدی داشته و گفته است
من همان سعدی شیرازیم که پس از شش قرن
باز به صحنه آمده ام
یا آنکه سعدی شیرازی
همان ثورو است
که شش قرن پیش در ایران
ظهور کرده است
و در این سخن تأکید بر
مشابهت دو شاعر در رسالت روحانی ایشان است.
□ بزرگان مغرب سعدی را در کنار شکسپیر و هوراس ستایش کرده‌اند.
شعر از هنری دیوید ثورو
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Kim Kozlowski
www.drelahighomshei.com

بانگ زدم من که دل دوش کجا می‌رود
گفت شهنشه خموش جانب ما می‌رود
گفتم تو با منی دم ز درون می‌زنی
پس دل من از برون خیره چرا می‌رود
گفت که دل آن ماست رستم دستان ماست
سوی دیار خطا بهر غزا می‌رود
مولانا
سوختم در چاه صبر از بهر آن شاه چگل
شاه ترکان فارغ است از حال ما کو رستمی
حافظ
نظامی در وصف معراج پیامبر اکرم گوید:
جریده بر جریده نقش می‌خواند
گریوه بر گریوه رخش می‌راند
در کنار تقسیمات هفتگانه از مراحل عشق برخی از اهل معرفت آن را هزار و یک منزل و برخی صد میدان و عده ای چهل یا چهار مرتبه و گروهی دیگر سه گام یا حتی یک گام دانسته اند.
سحرگه رهروی در سرزمینی
همی گفت این معمّا با قرینی
که ای صوفی شراب آنگه شود صاف
که در شیشه بماند اربعینی
حافظ
از در خویش تا به خانهٔ دل
عارفان را هزار و یک منزل
مهدی الهی قمشه ای
بی گمان این تقسیمات همه اعتباری و برای عبرت است و هر یک به گونه‌ای در جذب دلهای مستعد به کیمیای عشق سالکان را چراغ هدایت تواند بود.
برگرفته از پیشگفتار کتاب "گزیده منطق الطیر"
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات علمی و فرهنگی
مینیاتور قدیمی

هنگامی که آن یک چشم بسته شود
و همین گونه ذهن آدمی هزار چشم و چشمه دارد
که از معرفت می جوشد
و قلب بیش از یک چشم ندارد
اما تمامی زندگی در سیاهی می رود
هنگامی که عشق افول می کند.
فرانسیس ویلیام بوردیلون
"Triumph of One over a Thousand"
The night has a thousand eyes,
And the day but one;
Yet the light of the bright world dies
With the dying sun.
The mind has a thousand eyes,
And the heart but one:
Yet the light of a whole life dies
When love is done.
Francis William Bourdillon
□ عاشق شو ار نه روزی کار جهان سر آید
ناخوانده درس مقصود از کارگاه هستی
حافظ
□ دلی کز عشق خالی شد فسرده است
گرش صد جان بود، بی عشق مرده است
نظامی
□ و همچنین است که یک سخن راست چون خورشید
گردن صد هزار سایه را می زند
و یک برق مهربانی در نگاه
کوهای غم و اندوه را از جا می کند
آن برق را کم نباید شمرد و دریغ نباید کرد.
شعر از فرانسیس ویلیام بوردیلون
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Vincent Van Gogh
www.drelahighomshei.com

شنگولان سرمست همان عاشقانند مانند خود حافظ و سعدی و مولانا که در مصاحبت ایشان آدمی راه رسیدن به بهجت و سرخوشی را در می‌یابد. دعوت حافظ به میخانه دعوت به صحبت عارفان و کاملان و سرآمدان راه عشق و هنر است:
یک زمانی صحبتی با اولیا
بهتر از صد ساله طاعت بی ریا
گر تو سنگ خاره و مرمر بوی
چون به صاحبدل رسی گوهر شوی
مثنوی
خامان ره نرفته چه دانند ذوقِ عشق
دریا دلی بجوی، دلیری، سرآمدی
حافظ
این دریادلان و رندان
همان باده خواران هفت خط اند
که شیخ محمود نیز ایشان را معرفی کرده است:
یکی دیگر فرو برده به یکبار
خم و خمخانه و ساقی و می‌خوار
کشیده جمله و مانده دهن باز
زهی دریا دل رند سرافراز
از این رو آنان که نشان میخانۀ حافظ را
بر سر چهار راهِ چه می‌دانیم
در کوچۀ "کوچ و گذار" نشانی می‌دهند
خوشتر آنست که به میخانه شیخ محمود
در ترکستان عشق سری بزنند
تا آنجا با حافظ و سعدی و مولانا و عطار دیدار کنند
و مُهر و نشان آن شراب مختوم الستی را
بر دهان بند آن خم مشاهده کنند تا به تعبیر ابن فارض
همان دهان بند ایشان را به شور و نشاط و سرمستی آورد
بی آنکه هنوز جرعه ای از آن شراب چشیده باشند.
برگرفته کتاب " در صحبت حافظ "
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
مینیاتور قدیمی

هر گياه و هر درخت
و كوه و دشت و خشكى و دريا
و ابرها و شهاب ها و ستارگان
همه همان انسانند كه از دور شناخته نمی‌شوند.
ويليام بليك
"The Ascent of the Universe to Man"
Each grain of sand,
Every stone on the land,
Each rock and each hill,
Each fountain and rill,
Each herb and each tree,
Mountain, hill, earth, and sea,
Cloud, meteor, and star,
Are men seen afar.
William Blake
□ نظريه اى بوده و هست
در ميان عارفان شرق و غرب
كه چون آدمى اشرف مخلوقات است
همه مخلوقات ديگر به سوى آن اشرف سير مى‌كنند
سنگ ها دورتر
و سنجاب ها نزديكتر.
□ اوست گل و سبزه و باغ و بهار
غير در اين باغ جهان هيچ نيست
مولانا
□ سر سوداى كه دارى تو كه سود دو جهانى
دل به مردار چه بندى تو كه سيمرغ زمانى
عاشق روى تو باشند همه خيل ملائك
جانب وصل تو پويند همه عالى و دانى
حسين الهى قمشه اى
شعر از ویلیام بلیک
ترجمه و توضيح: حسين الهى قمشه اى
www.drelahighomshei.com

مولانا
اَلدُنیا کَحُلُمُ النَّائِم.(حدیث نبوی) دنیا و تنعّم او همچنان است که کسی در خواب چیزی خورد پس حاجت دنیاوی خواستن همچنان است که
کسی در خواب چیزی خواست و دادندش عاقبت چون بیداریست از آنچه در خواب خورد هیچ نفعی نباشد پس در خواب چیزی خواسته باشد و آن را به وی داده باشند.
فیه ما فیه
برگرفته از کتاب " در صحبت مولانا "
اثر حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
تصویر از Rembrandt

به حقّ صحبت دیرین که هیچ محرمِ راز
به یارِ یک‌جهتِ حق‌گزار ما نرسد
هزار نقش برآید ز کِلکِ صُنع و یکی
به دلپذیریِ نقشِ نگارِ ما نرسد
هزار نقد به بازار کائنات آرند
یکی به سکّه صاحب عیارِ ما نرسد
دریغ، قافلهٔ عمر که آنچنان رفتند
که گَردشان به هوای دیارِ ما نرسد
حافظ
□ کیست که انکار کند خلق و خوی آن رسول گرامی را که فرمود: پروردگارم مرا ادب کرد و چه نیکو ادب کرد "ادّبَنی رَبّی فَأَحسَنَ تأدیبی".
شگفت نیست که ادوارد گیبون، مورّخ یگانۀ انگلیسی، گفته است:
آن رسول در عظمت خُلق و خوی و شرافت انسانی هیچ نظیر و مانندی در تاریخ نداشته است، زیرا در اوج قدرت و در مقام پاپ و سزار، که هر دو را با هم جمع داشت، کمترین نشان احترام و کرنش برای خود وضع نکرده و این همه خوبان تاریخ که پس از وی در جهان جلوه کردند در حُسن و ملاحت او فرو ماندند و تنها زبان به مدح و ثنا گشودند که:
بَلَغَ العُلى بکماله کشفَ الدُّجی بجمالِهِ
حَسُنَت جمیعُ خِصالِهِ صلُّوا عَلَیهِ و آلِهِ
سعدی
نقدِ بازارِ کائنات را که سکّۀ صاحب‌عیار طلب است او در کف پیر و جوان نهاد و نگار مست دلنواز و حبیب جان‌پرداز اوست که یک‌دل و یک‌جهت روی در محبوب عالمیان کرد و خود را جز "پیام آور" هیچ مقامی ننهاد و اوست که مولانا را در سراسر مثنوی و دیوان شمس به ثنا و ستایش خود مشغول کرد و چنان به شور و وجد آورد که رقص کنان و انگشت بر دهان گفت:
این نیمه شبان کیست چو مهتاب رسیده
پیغمبرِ عشق است به اصحاب رسیده
آورده یکی مشعله، آتش زده در خواب
از حضرتِ شاهنشهِ بی خواب رسیده
برای مولانا شمس یار است زیرا از پیش یار یگانه آمده است و برای حافظ نیز در این مقام یار همان فرستاده و پیام آوری است که از دیار دوست آمده و حرز جان و خط امان آورده است.
□ آلفونس دولامارتین، شاعر رمانتیک فرانسه در کتاب تاریخ تُرک، چاپ پاریس، درباره او گفته است:
محمّد، با ملاحظۀ همۀ معیارهایی که عظمت انسانی را با آن می سنجند، دارای چنان مقامی است که می‌توان از خود پرسید:
آیا انسانی بزرگ‌تر از محمّد در جهان بوده است؟
برگرفته از کتاب " در صحبت حافظ "
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
طراحی دیجیتال: حسین الهی قمشه ای