چه تواند کرد. او دریافته است که همۀ آثار وجودی معشوق از جنس زیبایی و مهر و خیر و خوبی است. چنان که در معشوقِ زمینی نیز چنین است که 
اگر لبخند رضایتی بر لب آورد دیگر همۀ کارها درست است، و این است معنی آنکه شاعران می‌کوشند تا کارها و مشیّت‌های الهی را بر مردم توجیه کنند. این توجیه در سایهٔ همان تجلی زیبایی است چنان که
در صحیفۀ وجود آدمیان نیز، محبت مادر آیتِ لطفی است که در پرتو آن همۀ کارهای مادر تفسیر به خیر و خوبی می‌شود. چنان که اگر کودک را شیر دهد به همان دلیل است که از شیر باز گیرد. یعنی هر دو محبت و لطف است. 
منع و عطای او هر دو در قیاس به حال کودک، مهربانی است و حال مردمان نیز چون حال کودکان است که نمی‌توانند انواع لطفها را دریابند بلکه بعضی را قهر و بعضی را لطف می‌پندارند و ندانند که به گفتۀ هاتف اصفهانی:
ز تو گر تفقد و گر ستم بود آن عنایت و این کرم
همه از تو خوش بود ای صنم چه وفا کنی چه جفا کنی
برگرفته از کتاب "در صحبت حافظ"
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
تصویر از Frederick Morgan

برگرفته از کتاب "مقالات"
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات روزنه
نگارگری اثر کمال الدین بهزاد

من زنی را می شناسم
که از عقل سلیم و خرد پاک و فروغ آسمانی برخوردار است
او دلپسند و هوشمند
و زیرک و با فراست است
و می تواند شما را یک دوست راستین
و یار پاکیزه و بی ریا باشد
تار و پود وجودش را
از شهوت ها و میل های فرودین نبافته اند
به شایعات بی اعتناست
و نادانی و بلاهت او را به شادی های غرور آمیز نمی کشاند
بلکه او آمیزه ای است
از خلق خوش و مهربانی و نیکخواهی
در این نقطه آن رشگین خوی ناشکیب به جوش می آید
می پرسد یعنی شما می گویید آن دختر هیچ عیب و نقصانی ندارد
چرا، آن دختر یک عیب پنهان دارد
که من باید آن را آشکار کنم
و آن این است که
اگر همه مردمان هم داستان شوند
که او را بستایند
گوشهایش چنان بسته می شود
که دیگر هیچ نمی شنود.
الکساندر پوپ
"On a Certain Lady at Court"
I know a thing that's most uncommon;
(Envy, be silent and attend!)
I know a reasonable woman,
Handsome and witty, yet a friend.
Not warp'd by passion, awed by rumour;
Not grave through pride, nor gay through folly;
An equal mixture of good-humour
And sensible soft melancholy.
'Has she no faults then (Envy says), Sir?'
Yes, she has one, I must aver:
When all the world conspires to praise her,
The woman's deaf, and does not hear.
Alexander Pope
□ دل داده ام به یاری، شوخی کشی، نگاری
مرضیة السجایا، محمودة الخصایل
حافظ
□ دلم مهربان گشت بر مهربانی
کَشی، دلکشی، خوش لبی، خوش زبانی
نگاری چو در چشم خرّم بهاری
نگاری چو در گوش، خوش داستانی
فرخی سیستانی
□ به حسن خلق و وفا کس به یار ما نرسد
تو را در این سخن انکار کار ما نرسد
اگرچه حسن فروشان به جلوه آمده اند
کسی به حسن و ملاحت به یار ما نرسد
حافظ
شعر از الکساندر پوپ
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Charles Edward Perugini
www.drelahighomshei.com

آن فروغ اینک
در مرکز حیات من رقص می کند
و پرده های عشقم را به اهتزاز می آورد
آسمان از این نور گشاده می شود
و باد از شهود آن آشفته و بیقرار می گردد
و خنده بر بسیط زمین می گذرد
پروانه ها بادبانهای خود را
بر دریای نور می افرازند و
گلهای سمن و یاسمن
بر تاج امواج می نشینند
آن نور بر ابرها می شکند
و به طلای مذاب بدل می شود
و به هر گوشه بی دریغ
دُر و گوهر می افشاند
شادی از برگ به برگ انتشار می یابد
و سرخوشی و سرمستی درون و بیرون
همه جا را پر می کند
رودخانه آسمان بر ساحلش می شورد
و سیل خروشان شادی همه جا را
(چون موج و طوفان) در خود غرق می کند.
رابیندرانات تاگور
□ در دهن از خنده که راهی نبود
طاقت را، طاقت آهی نبود
کار من از طاقت من درگذشت
کاب حیاتم ز دهن درگذشت
نظامی
□ عیشم مدام است از لعل دلخواه
کارم به کام است، الحمدلله
حافظ
□ دیدار شد میسر و بوس و کنار هم
از بخت شکر دارم و از روزگار هم
چون کائنات جمله به بوی تو زنده اند
ای افتاب سایه ز ما بر مدار هم
حافظ
□ نور حقیقت ذات بسیاری
از ماهیات را تشکیل می دهد
ماهیاتی به ظاهر متفاوت
اما در جوهر ذات یکسان:
دانش از مقوله نور است
و از همین روی نادان را نابینا می شمارند.
□ جان و زندگی از مقوله نورند
و از مقوله دانشند
و تن مرده و جان نادان یکی است
"مستی" از مقوله نور است
می نوشند تا روشن شوند
"شادی" از جنس نور است
شب ظلمت چراغ شادی از خاطر برافروزیم.
□ زیبایی از ماهیت نور است
ای فروغ حسن ماه از روی رخشان شما
ایمان جلوه ای دیگر از نور است
و ادیان و آیین ها مردم را از تاریکی به روشنایی دعوت می کنند.
□ "عشق" از مقوله نور است
گر نور عشق حق به دل و جانت اوفتد
بالله کز آفتاب فلک خوبتر شوی
حافظ
□ عقل نیز از مقوله نور است
که ابن سینا مراتب عقل را
از عقل بالقوه تا عقل فعال
با آیت نور در قرآن قرین کرده
و مراتب نورانیت آن را
با تمثیلات قرآنی از مشکوة
تا نور علی نور شرح کرده است.
شعر از رابیندرانات تاگور
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشی: فریدون رسولی
www.drelahighomshei.com

شکیبایی و پایداری کمندی است
که هر شکاری را به دام می کشد
آن کس که خدای را دارد
دیگر به هیچ چیز نیاز نخواهد داشت
و خدا به تنهایی او را کافی است
(ترجمه از نیایش های ترزای قدیس آویلی)
"St. Teresa’s Bookmark"
Let nothing disturb thee,
Nothing affright thee;
All things are passing;
God never changeth;
Patient endurance
Attaineth to all things;
Who God possesseth
In nothing is wanting;
Alone God sufficeth.
Teresa of Avila
English translation by Henry W. Longfellow
□ در قرآن مکرر اشاره شده است که اگر بندگان بر پروردگارشان توکل کنند او آنها را کفایت می کند. از جمله در پایان سوره توبه آیه ۱۲۹ می فرماید:
فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عَلَيْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ
پس ای رسول ما، هر گاه مردمان از تو روی گرداندند، بگو خداوند مرا بسنده است، من بر او توکل کرده ام، که پروردگار عرش بزرگ (و فرمانروای کائنات) اوست.
□گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس
زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس
حافظ
□ هرچه گفتیم جز حکایت دوست
در همه عمر از آن پشیمانیم
سعدی
برگرفته از کتاب "کیمیا۴"
شعر از ترزای قدیس
ترجمه انگلیسی: هنری لانگ فلو
ترجمه فارسی و توضیح: حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات روزنه
تصویر از Francois Gérard

زیرا عامۀ خلق دین و عقل و علم و زهد و تقوی را در خدمت نفس آورده و فرعون درونی خود را در حجاب این صورت‌ها پنهان کرده‌اند و به تعبیر دیگر "دین ایشان حجاب کفر ایشان است".
چنانکه سعدی فرمود:
زهد پیدا کفر پنهان بود چندین روزگار
خرقه از سر برگرفتم این همه تزویر را
و شیخ محمود شبستری در آن سحرگاه
با گوهر ذات خود دیدار کرد، آن گوهر به او گفت:
ببین تا علم و زهد و کبر و پنداشت
تو را ای نارسیده از که واداشت
چو کردم در رخ خوبش نگاهی
برآمد از میان جانم آهی
و این حال همه غافلان است که روزی با حقیقت الهی ذات خود دیدار خواهند کرد
و از روی خودِ نفسانی و شیطان صفت خویش شرمنده خواهند بود که ما چنین یوسفی هستیم
چگونه نقش ضحاک ماردوش را بازی می‌کنیم.
برگرفته از پیشگفتار کتاب "در صحبت حافظ"
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
تصویر از Fra Angelico
□ نقشِ تصویر می‌تواند ظهور همین فرشته درون باشد

من بر تو توکل دارم
خداوند تو را از هر دام خطرناک و بیماری کشنده خواهد رهانید
او تو را در زیر بالهای خود خواهد گرفت و از تو مراقب خواهد کرد
وعده‌های امین او برای تو چون سلاح و سپر می‌باشد
از بلاهای شب نخواهی ترسید و از حملات ناگهانی روز بیم نخواهی داشت
وبایی که در تاریکی می‌خزد تو را نخواهد ترساند
و طاعونی که در روز کشتار می‌کند تو را نخواهد هراساند
اگر هزار نفر در کنار تو بیفتند و ده هزار نفر اطراف تو جان سپارند
به تو آسیبی نخواهد رسید
تنها با چشمان خود خواهی نگریست
و مجازات گناهکاران را خواهی دید
هیچ بدی دامنگیر تو نخواهد شد
و بلایی بر خانه تو سایه نخواهد افکند
زیرا تو به خداوند پناه برده‌ای
و زیر سایه خدای قادر و متعال بسر می‌بری
او به فرشتگان خود دستور می‌دهد
تا به هر راهی که بروی
از تو حمایت و محافظت کنند
آنها تو را روی دست خود خواهند گرفت
تا پایت به سنگ نخورد
شیر درنده و مار سمّی را زیر پا له خواهی کرد
و آسیبی به تو نخواهد رسید
خداوند می‌فرماید
آنانی را که مرا دوست می‌دارند نجات خواهم داد
و کسانی را که مرا می‌شناسند محافظت خواهم کرد
وقتی دعا کنند دعایشان را مستجاب خواهم ساخت
و چون در زحمت بیفتند به کمک ایشان خواهم شتافت
آنان را خواهم رهانید و سرافراز خواهم ساخت
به آنها عمر دراز خواهم بخشید و نجاتشان خواهم داد.
مزمور ۹۱ از کتاب مقدس، ترجمه تفسیری
□ حضرت داوود بنا بر مکتوبات مقدسه یهودیان و مسیحیان و به تصریح قرآن کریم پدر حضرت سلیمان است
داوود به روایت قرآن پیام آور سرود و آواز بوده‌است
چنانکه در آیه ۱۰ سوره سبا فرموده است:
گفتیم که ای کوه‌ها و ای سنگها (و ای سخت تر از سنگها)
با داوود همصدا شوید
مولانا در داستان پیر چنگی (دفتر اول مثنوی) در معرفی پیر چنگی و مقام بلند او در موسیقی گفته است:
همچو داوود از خوشی نغمه‌ها 
جان پراندی سوی بستان خدا
و این شگفت‌ترین و متعالی‌ترین وصفی است که به موسیقی نسبت داده شده است 
و سخن این است که موسیقی متعالی می‌تواند
از شدت شوری که در شنونده نسبت به جهان برین بر می‌انگیزد، جان‌ها را از جهان فانی به جهان باقی پرواز دهد.
در کتاب مقدس مسیحیان در بخش عهد عتیق مجموعه مشتمل بر ۱۵۰ سرود یا غزلواره که آنها را مزمور یا زبور می‌خوانند، آمده است.
و آنها همان نیایش‌های حضرت داوود است که
در ادب پارسی نیز همه جا با تحسین و تلمیحات شیرین از آن یاد شده است.
□ آتشی از سوز عشق در دل داوود بود
تا به فلک می‌رسید بانگ "مزامیر" او
سعدی
□ لُباب قصه بمانده است و گفت ممکن نی
نگر به دانش داوود و کوتهی زبور
مولانا
□ ای دل بیا که به پناه خدا رویم 
زان آنچ آستین کوته و دست دراز کرد
حافظ
آستین کوتاه و دست دراز اشاره به تظاهر به زهد و پرهیز و تجاوز به حقوق مردمان است.
گزینش و توضیحات: حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com