« حماسه شعر نظامی »
من شاعری عجیب و غریبم و به دیدن بسی ارزنده ام.
من شعر را از بازی های کودکانه
و مستی های بی پایه و سوداهای بی سرمایه آزاد کردم
و چنان کالای گران سنگی از شعر به بازار هنر فرستادم که
و خرقۀ زهد ریایی و زنّارِ خودنمایی را که متاع دکانشان بود در محراب شعر من درباختند
در حالی که من هنوز چون غنچه به شکوفایی نرسیده ام
و اگر شعر بی مثال و سخن بدیع الجمال خود را چون یوسف از پرده بیرون آورم
آوازۀ شعرم چون شیپور قیامت به گوش همگان خواهد رسید
و هرکه را از ذوق و فرزانگی بهره ای باشد مفتون و مسحور شعر من خواهد کرد
زیرا در صناعت شاعری شکیب از جادوگران برده ام
و سحر و شعبدۀ شعر من چون افسون زهره
حتی فرشتگانی چون هاروت و ماروت را از راه به در می برد
و اگر هاروت و ماروت به افسون زهره در چاه بابل گرفتار آمدند
بابل من همین شهر گنجه است که مدعیان سحر سخن را رسوا می کند
و زهرۀ ملائک فریبِ من همان طبع و ذوق شاعری من است که
چه بسیار ستارگان درخشان در آسمان شعر برافروخته است.
خودستایی از هیچکس پسندیده نیست
مگر در شعر که از دیرباز در ادبیات جهان،
به مصداق" یجوز للشاعر ما لایجوز لغیره "
یعنی شاعر را رواست آنچه به دیگران روا نیست،
چنانکه حافظ گفت:
شعر حافظ در زمان آدم اندر باغ خلد
دفتر نسرین وگل را زینت اوراق بود
و شکسپیر خطاب به محبوب خود گفته است
که اگر داس زمان همه زیبایی ها را درو کند
شمایل زیبای تو در شعر من تا ابد تازه و باطراوت خواهد ماند.
در قطعه فوق که متن اصلی آن در دیباچه مخزن الاسرار آمده است
نظامی حماسه شاعری خود را می خواند چنانکه
هیچ شاعر دیگری بدین اقتدار و زیبایی نخوانده است.
برگرفته از کتاب " گنجینه آشنا "
ترجمان منثور از متن منظوم مخزن الاسرار
به قلم حسین الهی قمشه ای
«گاوپرستى و خودپرستى»
هنديان و هندوان فرهيخته هيچگاه گاو پرست نبوده اند
بلكه گاو را فرشته اى مى دانستند
كه تمامى وجودش براى آدميان
خير و بركت و نعمت و رحمت است.
كه شير او ايشان را خوشترين شراب است
و به پاى همت او زمينشان شخم مى خورد
و به نيروى او ارابه هايشان در حركت مى آيد
و بارهايشان به منزل مى رسد.
و صداى بم و پرهيبتش
از هر صداى باس و باريتون
كه آدميان بدان فخر مى كنند برتر است.
و هنگامى كه صدايش در مزرعه مى پيچد
همه روستاييان از روح زندگى سرشار مى شوند.
و همه گناهان كرده و ناكرده شان
در پاكى و زلالى آن بانگ غريب محو مى شود
و هنگامى كه در مزرعه نشسته است و نشخوار مى كند
هنرمندان پيكر تراش از شرمِ پيكر خوش آهنگش
تيشه هنر به كنجى مى افكنند
و به ستايش اندام دلپذيرش مى نشينند
آرى هندوان و هنديان هيچگاه گاوپرستى نمى كردند
بلكه اين محمودها و مسعودها
و جاه طلبان و زرپرستان تاريخ بودند كه
گوساله سامرى را مى پرستيدند
و جان و مال آدميان را
در پاى آن گوساله قربانى مى كردند.
بت پرستى همان خودپرستى است
و خودپرستى است كه كبر و غرور مى آورد
و حسد را برمى انگيزد
تا آن را كه والاتر و زيباتر است و داناتر است
از ميدان بدر كند.
خودپرستى است كه حرص مى زند
تا بيشتر و بيشتر آنچه را كه هيچ مصرفى ندارد
به چنگ آورد.
وسواس خودپرستى است كه مقام و منصب مى جويد
و خودپرستى است كه از بيمارى مهلك فرعونيت رنج مى برد
و چون افتخار بندگى ندارد دعوى خدايى مى كند
و دردى بر دلش هست
كه جز به كرنش و احترام دروغين مردمان فرومايه ساكن نمى شود.
و يكسر مى رود تا در رود نيل زمان غرق شود.
اينهاست حقيقت بت پرستى
در حالى كه ما به گفته پروين اعتصامى:
بت ساختيم در دل و خنديديم
بر كيش بد برهمن و بودا را
نوشته حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com
«نوروز مبارکـ»
چه عیدهای مبارک و فرخنده فال
باشکوه و جلال می آیند و می روند
و هیچ نشانی از خود نمی گذارند.
اما عیدی هست که می آید و می ماند
و هر دم ما را عیدی تازه می بخشد:
عید بیاید روَد عید تو مانَد ابد
از ملک بی مدد در چه رسیدی بگو
مولانا
آن عید تاجگذاری انسان بر تخت سلیمانی عشق است که حافظ فرمود:
به تخت گل بنشانم بتی به سلطانی
ز سنبل و سمنش ساز طوق و یاوه کنم
پس دایره ای بر کش به وسعت آفرینش و چون سعدی بگوی:
به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست
عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست
به قلم حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com
«عشق می ورزم پس هستم»
آدمی نیست مگر اندیشه
اینچنین گفت دکارت
وردزوُرث این چو شنید
داد پاسخ که دل است اصل حیات
ورق دفتر پیشین بستیم
سخن ما همه این است دگر
عشق ورزیم از این رو هستیم.
پیتر مانیکه
"I love therefore I am"
Man is mind
Cried old Descartes
And Wordsworth answered
Man is heart.
Down a new road
At last we come
Our cry: Libido
Ergo sum
Peter Maniqué
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین"
ترجمۀ حسین الهی قمشه ای
نقاشی کیوپید اثر سودوما
« عشق خاکی ناپایدار»
ای عشق خاکی ناپایدار، مرا وداع گوی
و تو، ای ضمیرِ هوشیار من، همت بلند دار و آرزوهای بزرگتری تمنا کن
و ثروتمند شو از آن گوهر که زنگ نیستی بر آن نخواهد نشست.
آنچه فانی است، لذّات فانی به همراه می آورد.
که آزادیهای پایدار قرین اوست
یوغی که ابرها را می شکافد و راه را بر نور می گشاید
نوری که هم روشنی است و هم آدمی را چشم می بخشد.
دامن آن نور را محکم بگیر و بگذار که راهنمای تو باشد.
در این دوران کوتاه، که دامن کشان به سوی مرگ می خرامی
بیندیش، آن کس که حقیقت جانش نفخۀ بهشتی است
و چون نسیم به سوی بهشت در سفر است
اگر پایش بلغزد (و میل به جهنم و پستی کند)
چقدر زیانکار و سزاوار شر و تباهی خواهد بود.
ای جهان خاکی ناپایدار، بدرود، بدرود
که من پایان کار تو را دیدم و منتهای آمال تو را شناختم
و تو ای عشق جاودان، حیات جاودانِ خود را در من نگاه دار.
سر فیلیپ سیدنی
" Leave Me, O Love "
Leave me, O love which reachest but to dust
And thou, my mind, aspire to higher things
Grow rich in that which never taketh rust
Whatever fades, but fading pleasure brings.
Draw in thy beams, and humble all thy might
To that sweet yoke where lasting freedoms be
Which breaks the clouds and opens forth the light
That doth both shine and give us sight to see.
O, take fast hold; let that light be thy guide
In this small course which birth draws out to death
And think how evil becometh him to slide
Who seeketh heaven, and comes of heavenly breath.
Then farewell, world! thy uttermost I see
Eternal Love, maintain thy life in me.
Sir Philip Sidney
□ یک نفس ای خواجۀ دامن کشان
آستنی بر همه عالم فشان
مُلک سلیمان مطلب کان کجاست
مُلک همان است، سلیمان کجاست
صحبت گیتی که تمنّا کند
با که وفا کرد که با ما کند
سر مکش از صحبت روشن دلان
دست مدار از کمر مقبلان
مخزن الاسرار نظامی
□ ای دل به کام خویش جهان را تو دیده گیر
در وی هزار سال چو نوح آرمیده گیر
سعدی
□ من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت
کاول نظر به دیدن او ، دیده ور شدم
سعدی
□ هوسی است در سر من که سر بشر ندارم
من از این هوس چنانم که ز خود خبر ندارم
مولانا
□سر فیلیپ سیدنی از معاصران شکسپیر است
وی افزون بر شعر و غزل بسیار
مقاله بلند و حکیمانه ای باعنوان
در دفاع از شعر نوشته The Defence of Poesy
که ماهیت شعر را در نقطه اوج تحلیل کرده است.
مشهورترين رويداد زندگي سيدني اين است
كه در ميدان جنگ، در عين جراحت و تشنگي
آبي كه برايش آوردند نثار سرباز ديگري كرد
كه مي دانست از او تشنه تر است.
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین "
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
«راز عشق»
هرگز راز عشقت را با معشوق مگوی
آن عشق می پاید که ناگفته می ماند
زیرا این نسیم لطیف و مهربان
خوشتر که خاموش و نامرئی بگذرد
و راز دل آشکار کردم
اما او سرد و لرزان،
و هراسناک و پریشان،
مرا رها کرد و برفت
دیری نپایید
که رونده ای از راه رسید
خاموش و نامرئی و همچون نسیم
و او را با یک آه در ربود و ببرد.
ویلیام بلیک
"Never seek to tell thy love"
Never seek to tell thy love
Love that never told can be
For the gentle wind does move
Silently invisibly
I told my love I told my love
I told her all my heart
Trembling cold in ghastly fears
Ah she doth depart
Soon as she was gone from me
A traveler came by
Silently invisibly
He took her with a sigh.
William Blake
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین"
ترجمۀ حسین الهی قمشه ای
پرترۀ ویلیام بلیک اثر توماس فلیپس
«اعجاز خوشه هاى علف»
رابرت لويى استيونسن، داستان سرا
و شاعر عارف پيشه انگليس در قرن نوزدهم
كه گاه اشعارش از رايحه رندى
و درويشى باباطاهر برخوردار است،
اثر والت ويتمان بر زندگى خويش چنين گفته است:
كتاب خوشه هاى علف معبد هستى مرا برداشت،
واژگون كرد
و با نَفَس خود در آن دميد
و هزاران تار عنكبوت از اوهام و خيالات باطل را
كه از دين و معنويت و اخلاق در سر داشتم
همه را به باد سپرد
و معبد وجودم را تكانى سخت داد
تا هر چه از دروغ ها و افسانه ها و فريب ها در آن جاى گرفته بود
همه را بر خاك ريخت
و آنگاه دوباره آن را بر پايه هاى محكمى
از فضيلت هاى اصيل و انسانى استوار كرد.
والت ويتمان شاعر پيامبر گونه آمريكا در قرن نوزدهم مى زيست
و از معاصران امرسن بود.
معروف است كه وقتى امرسن
نخستين بار كتاب خوشه هاى علف به دست گرفته بود و مى خواند
قدم به قدم آب بر چشمان خود مى زد
كه مبادا در خواب باشد
و اين اشعار را به خواب مى بيند
چنين بود كه وقتى والت ويتمان درگذشت
در مراسم تشييع او آيات قرآن تلاوت مى كردند
و سرودهايى از انجيل و گيتا به آواز مى خواندند.
برگرفته از كتاب "گنجينه آشنا "
به قلم حسين الهى قمشه اى
