من از آن آتش که اندر سینه هاست
بینم آن قول نخستین نیک راست
لیک اگر تقدیر بر تکرار بود
بار دیگر مرگی اندر کار بود
من گمان دارم که در دلهای ما
سردی از بی مهری و جور و جفا
آن قدر باشد که قول دومین
نیز صدق آید تو را ای نیک بین.
رابرت فراست

Some say the world will end in fire,
Some say in ice.
From what I’ve tasted of desire
I hold with those who favor fire.
But if it had to perish twice,
I think I know enough of hate
To say that for destruction ice
Is also great
And would suffice.
Robert Frost

برخي دانشمندان معتقدند
که زمین به تدریج به خورشید نزدیک شده
و در دریای آتش غرق خواهد شد.
برخي دیگر گویند
که زمین به تدریج از خورشید دور شده
و در سرمای بی پایان منجمد خواهد گشت.
رابرت فراست در این شعر
هر دو قول را باهم جمع کرده است.

برگرفته از کتاب "کیمیا2"
شعر از رابرت فراست
ترجمه منظوم و توضیح: حسین الهی قمشه ای

و چون طلای مذاب سوزان و درخشان و
خندان و گریان و گران سنگ از کوره بیرون می آید
و همان خرد که به تعبیر حافظ قید مجانین عشق می فرمود،
به بوی سنبل زلف معشوق مطلق مست و دیوانه می شود.
عشق همان عقل است که از مضیق جهات درگذشته
و از جهان "سو" به جهان "بی سو" راه یافته است،
همان عصای موسی است که در آغاز تکیه گاه بود
و کارهای گوناگون از ریختن برگ بر گوسفندان
و تنظیم امور زندگانی و غور و تفکر و استدلال
و جاه و چاره و عاقبت اندیشی از وی بر می آمد
اما وقتی موسی آن را به فرمان الهی بیانداخت
بناگاه اژدهایی شد که موسی را به هراس انداخت.
این اژدهای عشق است که ناگاه از چوب خشک
و غیر قابل انعطاف عقل بیرون می آید،
و فرعون نفس را با همۀ مارها و
افعیهای دروغین فرو می بلعد.

برگرفته از کتاب "مقالات"
به قلم حسین الهی قمشه ای

و دعوی سلیمانی کرد و خلق از او پذیرفتند
(از آنکه از سلیمانی جز صورتی و خاتمی نمی دیدند)
و چون سلیمان از گرمابه بیرون آمد و از ماجرا خبر یافت گفت
سلیمان حقیقی منم و آنکه برجای من نشسته دیوی بیش نیست
امّا خلق او را انکار کردند و سلیمان که به ملک اعتنایی نداشت
و در عین سلطنت خود را "مسکین و فقیر" می دانست،
به صحرا و کنار دریا رفت و ماهیگیری پیشه کرد...
امّا دیو چون به تلبیس و حیل بر تخت نشست و مردم انگشتری با وی دیدند
و ملک بر او مقرر شد، روزی از بیم آنکه مبادا انگشتری بار دیگر به دست سلیمان افتد
آن را در دریا افکند تا بکلّی از میان برود و خود به اعتبار پیشین بر مردم حکومت کند...
...بتدریج ماهیّت ظلمانی دیو برخلق آشکار شد و جمله دل از او بگردانیدند
و در کمین فرصت بودند تا او را از تخت به زیر آورند و سلیمان حقیقی را برجای او نشانند...
...در این احوال سلیمان همچنان بر لب بحر ماهی می گرفت،
روزی ماهیی را بشکافت و از قضا خاتم گم شده را در شکم ماهی یافت و بر دست کرد ...
... سلیمان به شهر نیامد امّا مردم از این ماجرا خبر شدند
و دانستند که سلیمان حقیقی با خاتم سلیمانی بیرون شهر است؛
پس در سیزده نوروز بر دیو بشوریدند و همه از شهر بیرون آمدند
تا سلیمان را به تخت بازگردانند و این روز بخلاف تصوّر عام
روزی فرخنده و مبارک است و به حقیقت روز سلیمان بهار است
و نحوست آن کسی راست که با دیو بسازد
و در طلب سلیمان از شهر بیرون نیاید:
وقت آنست که مردم ره صحرا گیرند
خاصه اکنون که بهار آمد و فروردین است
و شاید رسم خوردن ماهی در شب نوروز
تجدید خاطره ای از یافتن نگین سلیمان
و رمزی از تلاش انسان برای وصول به اسم اعظم عشق باشد
که با نوروز و رستاخیز بهار همراه است...

برگرفته از کتاب "مقالات"
به قلم حسین الهی قمشه ای

نقطۀ های کمال حیاتشان مبّدل به آثارشان شده است
و اگر کسی از خواندن این آثار احساس حضور نمی کند،
او را از دیدن آن بزرگان چه فایده خواهد بود.
هست قرآن حالهای انبیا
ماهیان پاک بحر کبریا
زانکه در باغی و در جویی پرد
هر که از سرّ صحف بویی برد
ور بخوانی و نیی قرآن پذیر
انبیا و اولیا را دیده گیر

مثنوی
برگرفته از کتاب "کیمیا 11"
به قلم حسین الهی قمشه ای

و درمان جسمهای خسته
و مرهم دلهای آزرده
و مائده اصلی برخوان طبیعت
و بهترین میزبان در ضیافت زندگی است.
ویلیام شکسپیر

Nature’s Second Course
I heard a voice cry "Sleep no more!
Macbeth does murder sleep," the innocent sleep,
Sleep that knits up the ravell'd sleave of care,
The death of each day's life, sore labour's bath,
Balm of hurt minds, great nature's second course,
Chief nourisher in life's feast

William Shakespeare, Macbeth, II, 2
برگرفته از کتاب "در قلمرو زرین"
اثر حسین الهی قمشه ای

بلکه آن نام را کمند صید مقصودهای خود می کنند.
معروف است که روزی مجنون در خانۀ کعبه شنید که مردی لیلی را می خواند
دلشاد شد که بی گمان لیلی در همان حوالی است
و دمی بعد به دیدار او خواهد رسید
اما به جای لیلی زن دیگری را دید که آمد و با آن مرد به راهی رفتند
مجنون از این واقعه سخت در شگفت شد و چون به یاران رسید گفت:
امروز حادثه ای عجیب دیدم که مردی نام لیلی را می برد
و مقصودش شخص دیگری بود
و عجبا از این حادثه که هر روز بر ما رخ می دهد
هر روز نام لیلی عالم را که هزاران لیلی، مجنون اوست بر زبان می آوریم
و شخص دیگر یا چیز دیگر را اراده می کنیم.
آن گدای راه نشین می گوید: "یا الله"، یعنی مرا نان دهید، مرا دستگیری کنید،
و آن دیگری گوید: "یا الله"، یعنی ای نامحرمان به کنار روید
و حجاب گیرید که من از راه می رسم
و از حقیقت آن نام هیچ نقشی در خاطرشان نمی آید.
کافر و مومن خدا گویند لیک
در میان هر دو فرقی هست نیک
آن گدا گوید خدا از بهر نان
متقی گوید خدا از عین جان
الله الله می زنی از بهر نان
بی طمع پیش آی و الله را بخوان
گر بدانستی گدا از گفت خویش
پیش چشم او نه کم ماندی نه بیش
سال ها گوید خدا آن نان خواه
همچو خر مصحف کشد از بهر کاه

مثنوی
برگرفته از کتاب "کیمیا9"
به قلم حسین الهی قمشه ای
تصوير اثر استاد محمد احصايي

و این غزل، بنا به روایات، واپسین کلمات آتشین مولاناست:
رو سر بنه به بالین، تنها مرا رها کن
ترک من خراب شب گرد مبتلا کن
ماییم و موج سودا، شب تا به روز تنها
خواهی بیا ببخشا، خواهی برو جفا کن
بر شاه خوبرویان واجب وفا نباشد
ای زردروی عاشق تو صبر کن وفا کن
دردی است غیر مردن آن را دوا نباشد
پس من چگونه گویم کان درد را دوا کن
در خواب دوش پیری در کوی عشق دیدم
با دست اشارتم کرد که: "عزم سوی ما کن."

برگرفته از مقدمه کتاب "گزیدۀ فیه ما فیه"
به قلم حسین الهی قمشه ای