«صیقلی کن، صیقلی کن، صیقلی»
غسل در اشک زدم کاهلِ طریقت گویند
پاک شو اوّل و پس دیده بر آن پاک انداز
حافظ
□ اهل طریقت دانند که برای مشاهده حقیقت دیده ها را باید شست و دل ها را باید صیقلی و شفاف کرد:
عکس حوری و پری در وی جهد
مولانا
شست و شویی کن و آنگه به خرابات خرام
تا نگردد ز تو این دیرِ خراب آلوده
حافظ
و این شست و شوی دیده و دل را اشک ندامتی باید از هر آنچه سستی و کاهلی است، یا اشک حسرتی در آرزویی و یا اشک شوقی و های و هویی که آدمی را در خود غرق کند و غسل تعمید دهد:
همنشینی گفتش ای شیخ کبار
خیز و این وسواس را غسلی برآر
شیخ گفتش امشب از خونِ جگر
کرده ام صد بار غسل، ای بی هنر
عطار
ویلیام بلیک، شاعر و نقّاش اشرافی انگلیس، گفته: اگر مسیرهای ادراک پاکیزه شوند هر چیز چنان که حقیقتاً هست رخ خواهد نمود و نشان خواهد داد که چگونه در عین همه محدودیت ها هر موجودی بی نهایت است. و ای بسا که معنی آن حدیث نبوی که فرمود: " ربِّ أرِنی ألأشیاءِ کما هی " همین باشد.
برگرفته از کتاب " در صحبت حافظ "
به قلم حسین الهی قمشه ای
«مذهب عشق»
مذهبِ عشق خودپسندی نیست
جز فقیریّ و دردمندی نیست
عشق جادوست، لیک شیوه او
چشم بخشی است چشم بندی نیست
ناپسندی چو ناپسندی نیست
بگذر از چند و چون که جانان را
سَرِ چونی و برگِ چندی نیست
گر لوندی است طوفِ آن سَرِ کوی
که در او پستی و بلندی نیست،
هیچ یاری بِه از لوندان نَه
هیچ کاری بِه از لوندی نیست
یافت " جامی " کمالِ شعر، چه باک
گر سپاهانی و خجندی نیست
جامی
□ اشکی فشاندن در غمِ محرومان و بارانی باریدن از دُر و مروارید بر نیازمندان و خود را هیچ در میانه ندیدن؛ این است مذهبِ عشق که کارش چشم بخشی است نه چشم بندی، هوشمندی است نه خودپسندی و شکیبایی و حکمت گفتن در بلاهاست نه شکوه و ناشکیبی.
برگرفته از کتاب " گنجینه آشنا "
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر William-Adolphe Bouguereau
«فراموشکاری آدمی»
معروف است که دو تن از دوستان مشغول تماشای نمایشی بودند. در بخشی از داستان مسابقه ای پیش آمد میان یک اسب سفید و یک اسب سیاه. گفتند خوب است که ما بر روی این دو اسب شرط بندی کنیم تا کدام برنده خواهد شد. پس بر جایزه ای بزرگ شرط بستند، یکی به نفع سیاه و یکی به نفع سفید و چون اسب سفید برنده شد بازنده بی درنگ جایزه را به دوست تقدیم کرد.
آن دوست نگاهی در آن جایزه بزرگ کرد، لختی اندیشید و گفت نه، انصاف نیست من نمی توانم این مبلغ را از تو قبول کنم زیرا حقیقت این است که من پیش از این سه بار این فیلم را دیده بودم. دوستش گفت: نوش جانت باد، من خود پنج بار فیلم را دیده بودم، گفتم شاید این بار اسب سیاه برنده شود.
شگفتی در این است که انسان ها پایان داستان خوبان و بدان را بارها خود دیده اند و از زبان انبیا و اولیا و شاعران شنیده اند و فطرت آدمی نیز خود از پایان خبر می دهد، اما باز امید بسته اند که راه شر و بدی به ایشان سود رساند و سعادت آورد، باز طمع بسته اند که اسب سیاه که رمز نیروهای اهریمنی است برنده شود.
برگرفته از کتاب " در صحبت قرآن "
«آزمون صبر»
دیر رسیدن یاری خداوند، آزمون ایمان و صبر و پایداری مؤمنان است و در این دیر کرد خود برکت ها و هدیه هاست.
به عذرِ بندگی دیر آمدم دیر
اگر دیر آمدم شیر آمدم شیر
نظامی، خسرو شیرین
برگرفته از کتاب " در صحبت قرآن "
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Robert Pope
«معمای خیال انگیز»
وجود ما معمّایی ست حافظ
که تحقیقش فسون است و فسانه
□سخن این است که وجود آدمی معمایی حل ناشدنی است که هیچ ادیپوسی نمی تواند پاسخ درستی از آن به اسفینکس (Sphinx) که همان ابوالهول است و مظهری از ترس ها و پرسش های هراس آلود ماست بدهد و سبب این است که جوهر ذات آدمی روح و نفس الهی است، که همچون ذات خداوندی، مجهولِ ابدی است.
برگرفته از کتاب " در صحبت حافظ "
نقاشی اثر Gustave Doré
«ای ستمگر فلک»
ناصر خسرو در قصیده ای به مطلع زیر گفت و گویی با روزگار و به تعبیر دیگر، با مرگ دارد:
ای ستمگر فلک ای خواهرِ اهریمن
چون نگویی که چه افتاده تو را با من
نرم کردستیم و زرد چو زردآلو
اینکه شد زرد و کهن پیرهن جان است
پیش تو بفکنم این داشته پیراهن
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
به قلم حسین الهی قمشه ای
«زخم پذیر و رویین تن»
آن کس که حق با اوست
عریان و بی حفاظ چنان است
که گویی جوشنی از پولاد بر تن دارد،
و آن کس که حق با او نیست
هرچند که خود را در هزار جامۀ پولاد بپوشاند
همچنان زخم پذیر و برهنه است.
ویلیام شکسپیر
" The Vulnerable and the Invulnerable"
Thrice is he arm'd that hath this quarrel just;
And he but naked, though locked up in steel,
Whose conscience with injustice is corrupted.
William Shakespeare
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Edvard Munch
