«شکوه و افتخار»
شکوه و افتخار موجودی است درخشان ولی سوکمند
که به قدر یک چشم بهم زدن
معنی" استیلا " به خود می گیرد
و بر تخت پادشاهی می نشیند
و لمحه ای دیگر " فراموشی " را به جای خود بر تخت می نشاند و می رود.
امیلی دیکنسن
" The Nature of Glory "
Glory is that bright tragic thing
That for an instant
Means Dominion,
Warms some poor name
That never felt the Sun,
Gently replacing
In oblivion.
Emily Dickinson
□ شکسپیر گفته است
شکوه دنیوی همچون دایره ای بر روی آب است
که هر دم بر وسعت آن می افزاید
و در منتهای بزرگی هیچ می شود.
شکوه تاج سلطانی که بیم جان در او درج است
کلاهی دلکش است اما به ترک سر نمی ارزد
حافظ
تکیه بر اختر شبگرد مکن کاین عیار
تاج کاووس ربود و کمر کیخسرو
حافظ
سر آلب ارسلان دیدی ز رفعت رفته بر گردون
به مرو آ تا کنون در گِل تن آلب ارسلان بینی
سنایی
ای پادشاه وقت، چو وقتت فرا رسد
تو نیز با گدای محلت برابری
سعدی
شعر از اميلي ديكنسن
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com
«اندیشه جاودانگی»
در بحث جاودانگی روح کمتر شاعری مانند مولانا
با تمثیلات گویا و لطیف زمینۀ فکری انسان ها را
برای درک جوهریت جان و بقای ابدی آن فراهم کرده است.
نزد مولانا اصل ذات ما همان روح ماست
و جسم از مخلوقات روح بلکه سایۀ اوست.
جسم سایه سایه سایه دل است
جسم کی اندر خور پایۀ دل است
باده از ما مست شد نی ما از او
قالب از ما هست شد نی ما از او
این روح که مسافر ازلی و ابدی آفرینش است
چندگاهی به مصلحتی بر زمین آمده است
هرچند که آن مصلحت مانند خود روح از دیده ها پنهان است.
روح دختر زیبایی است که
عقل را با همۀ عظمت و شرافت ذات پاسبان آن کرده اند
و آن پاسبان نسبت به دختر زیبای روح بسیار غیور است
و می کوشد تا او را در حجاب های گوناگون پنهان کند.
از جمله جسم ما حجاب جان ماست
و قیل و قال ها و سخن ها حجاب معناست
و چه بسیار که سخن ها می گویند
تا با اشتغال گوش، چشم ها را از مشاهدۀ جمالی باز دارند.
بلبلانه نعره زن در روی گل
تا کنی مشغولشان، از بوی گل
تا به " قل " مشغول گردد هوششان
سوی روی گل نَپَرد هوششان
مولانا
برگرفته از کتاب " کیمیا 12 "
به قلم حسین الهی قمشه ای
«چشمۀ جوشان»
کسانی دیگر نیز نزد شما آمده اند و شما به خاطر وعده هایی که در ایمان از آنها شنیده اید
دولت و ثروت و شکوه و شوکت خود را به آنها هدیه کرده اید.
من به شما بیش از یک قول نداده ام و شما با من بیش از آنها کریم و بخشنده بوده اید.
شما تشنگی سوزان ترم را در سودای حیات به من بخشیده اید
تمام مقصودهای او را به لبهایی تشنه و تمام زندگی او را به چشمه ای جوشان بدل کنند.
و سربلندی و پاداش من در این است که هر زمان که من پای چشمه ها می آیم تا آب بنوشم،
می بینم که آن آب حیات نیز تشنه است و هنگامی که من آنرا می نوشم او نیز مرا می نوشد.
جبران خلیل جبران
" The fountain "
Others have come to you to whom for golden promises
made unto your faith you have given but riches and power and glory.
Less than a promise have I given,
and yet more generous have you been to me.
You have given me deeper thirsting after life.
Surely there is no greater gift to a man than that
which turns all his aims into parching lips and all life into a fountain.
And in this lies my honour and my reward, -
That whenever I come to the fountain to drink
I find the living water itself thirsty;
And it drinks me while I drink it.
Khalil Gibran
برگرفته از کتاب " پیامبر "
اثر جبران خلیل جبران
ترجمۀ حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر جبران خلیل جبران
چه بسیار جنون ها که در چشمِ اهل بصیرت عقلِ قدسی آسمانی است
و چه بسیار عقل ها که جنون محض است.
و در این وادی نیز اکثریت است که حکم می راند
اگر با آنان همراه شوی در شمار عاقلان باشی
و بی درنگ به زنجیرت کشند.
امیلی دیکنسون
" Madness and Divine Sense "
Much Madness is divinest Sense
To a discerning Eye.
Much Sense - the starkest Madness
'Tis the Majority
In this, as all, prevail –
Assent, and you are sane.
Demur, you’re straightway dangerous,
And handled with a Chain.
Emily Dickinson
شاعران پارسی گو چه بسیار
که خود را به جنون منسوب می کنند
و دیوانه می خوانند:
عاشقم من بر فنِ دیوانگی
سیرم از فرهنگ و از فرزانگی
مولانا
دوش سودای رخش گفتم ز دل بیرون کنم
گفت کو زنجیر تا تدبیر این مجنون کنم
حافظ
به راه عقل برفتند سعدیا بسیار
که ره به منزل دیوانگان ندانستند
سعدی
این جنون که جمله شاعران جهان آن را می جویند
همان عشق و مستی و بی خویشی است
که در نظر مردمان جنون می نماید
اما آن جنونی برتر از عقل مصلحت اندیش و خودپسند است.
جرج سانتایانا، فیلسوف آمریکایی اسپانیایی،
با آنکه پنج کتاب در ستایش و معرفی عقل نوشته است، در قطعه شعری گفته است:
ای خردجویان جهان
والاترین گوهر هستی را برنگزیده اید
فرزانگی آن نیست که تنها به خرد بسنده کنیم
و چشمها را بر شهود درون فرو بندیم
بلکه باید دل را باور کنیم
که فرزانگی این است
دانش ما مشعلی است
با کلاهی از دود
که در پهنه تاریک و وهم انگیز جهان
تنها یک گام فرا روی خود را روشن می کند
پس فروغ بی پایان (عشق) و ایمان را بخواه
تا چون خورشید بتابد
و دل را به اندیشه های آسمانی رهنمون شود.
عقل گوید شش جهت حد است و بیرون راه نیست
عشق گوید راه هست و رفته ام من بارها
مولانا
آسمان بار امانت نتوانست کشید
قرعه فال به نام من دیوانه زدند
حافظ
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشي اثر رافائل
«سایۀ حقیقت»
سخن سایۀ حقیقت است و فرع حقیقت: چون سایه جذب کرد، حقیقت به طریق اولی. سخن بهانه است، آدمی را آن جزو مناسب جذب می کند نه سخن، بلکه اگر صد هزار معجزه و بیان و کرامات ببیند، چون درو از آن نبی و یا ولی جزوی نباشد مناسب، سود ندارد. آن جزو است که او را در جوش و بیقرار می دارد. در که از کهربا اگر جزوی نباشد، هرگز سوی کهربا نرود، آن جنسیت میان ایشان خفیست، در نظر نمی آید.
آدمی را خیال هر چیز با آن چیز می برد: خیال باغ به باغ می برد، و خیال دکان به دکان. اما درین خیالات تزویر پنهان است. نمی بینی که فلان جایگاه می روی، پشیمان می شوی و می گویی پنداشتم که خیر باشد، آن خود نبود. پس، این خیالات بر مثال چادرند، و در چادر کسی پنهان است. هرگاه که خیالات از میان بر خیزند و حقایق روی نمایند بی چادر خیال، قیامت باشد. آنجا که حال چنین شود پشیمانی نماند. هر حقیقت که تورا جذب می کند چیز دیگر غیر آن نباشد، همان حقیقت باشد که تورا جذب کرد:
يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِر.
چه جای این است که می گوییم؟ در حقیقت کشنده یکی است، اما متعدد می نماید. نمی بینی که آدمی را صد چیز آرزوست گوناگون؟ می گوید: تُتْماج خواهم، بورک خواهم، حلوا خواهم، قلیه خواهم، میوه خواهم، خرما خواهم، این اعداد می نماید و به گفت می آورد، اما اصلش یکی است: اصلش گرسنگی است، و آن یکی است. نمی بینی چون از یک چیز سیر شد، می گوید هیچ از اینها نمی باید؟ پس، معلوم شد که ده وصد نبود، بلکه یک بود.
برگرفته از کتاب " گزیدۀ فیه مافیه "
تلخیص، مقدمه و شرح: حسین الهی قمشه ای
«باد وچنگ»
تو باد
من چنگ
ای باد، این سیمهای خفته را بنواز تا به طنین امواج خویش
قلب مرده ام را از نو زنده کنند.
تو آتش
مرا بسوزان و پاک گردان
سفید و درخشان همچون برف
و بزدای زنگ ملالت عالم فانی را از پیشانی من.
من شب
تو رؤیا
مرا به نرمی در آغوش گیر
و ژرفای وجودم را به اهتزاز آور
و چنان کن که بر تپۀ بلند رؤیای من همه چیز سپید و درخشان شود.
تو ماه
من رود
بر قلب تپندۀ من بتاب
و چشم روحم را به شهود مادر دریا روشن گردان.
ادوین مارکهم
" Wind and Lyre "
Thou art the wind and I the lyre
Strike, O Wind, on the sleeping strings
Strike till the dead heart stirs and sings!
I am the altar and thou the fire
Burn, O Fire, to a snowy flame
Burn me clean of the mortal blame!
I am the night and thou the dream
Touch me softly and thrill me deep
When all is white on the hills of sleep.
Thou art the moon and I the stream
Shine to the trembling heart of me
Light my soul to the mother-sea.
Edwin Markham
همچو چنگم سر تسلیم و ارادت در پیش
تو به هر ضرب که خواهی بزن و بنوازم
سعدی
رباب و چنگ به بانگ بلند می گویند
که گوش هوش به پیغام اهل راز کنید
حافظ
ما چو چنگیم و تو زخمه می زنی
زاری از ما نی، تو زاری می کنی
گر نبودی با لبش نی را سمر
نی جهان را پر نکردی از شکر
ما همه شیران ولی شیر علم
حمله مان از باد باشد دمبدم
حمله مان از باد و ناپیداست باد
جان فدای آنکه ناپیداست باد
مولانا
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Charles Sims
«پرنده ای در قفس»
اگر آواز خواندن مى توانست
ميله هاى قفس را بشكند
پرنده آزاد مى شد
تا در هواى عطرآگين
يا در راههاى آسمان به ميل خويش سير كند
و بتواند خود را به جریان هوا بسپرد یا بچرخد و فرود آيد
يا بر جريان اثيرى و غبارآلود نسيمى شناور شود
و بالهايش را كه دست الهى ساخته است
آسان و بى خيال با توانایی بگسترد
آنگاه بر شاخه درخت مهمان دوستى فرود آيد
و با ظرافت تمام بالهايش را ببندد
و بنشيند و آرام گیرد
و آسمان را كه جولانگاه شگفت انگيز اوست نظاره كند
اما میله های زندان همچنان
سخت و سنگین بر اندام او فشار می آورند
زیرا جای کافی ندارد
که حتی بالهای مسکینش را به راحتی از هم باز کند
از این رو سراسر روز ناله می کند
و به این سوی و آن سوی می جهد
و به هر میله سرسخت چنگ می زند
بدین امید که میله ای بشکند
و او بتواند در فضای آزاد و پراهتزاز بال گیرد.
افسوس که هیچ حرکتی رخ نمی دهد
مگر شست و شوی ملالت بار
در حیات پشتی زندان
که آنجا بال بال زند و پرپر شود
و امواج صوتی ناله و نوحه دلخراش او در هوا اوج گیرد.
اينديا راسل
" The Caged Bird "
to William Blake and Thomas Hardy
If singing could break bars
He would be free
Free to join his cousins
In the scented air
Or navigate the sky roads flowing home
Free to glide and swoop and turn
And drift upon the current
Of the hazy aether, free
To stretch, in careless strength,
Divinely fashioned wings then
Landing on the branches of a welcoming tree
To fold them neatly
Settle and survey his wondrous element, the sky
But prison bars press hard
Upon his body, No room to even
Open his poor wings - so all day
Long he sings and hops and clings
To each constricting
Bar, hoping
That one will break and let him out into the vibrant world
But nothing moves
Except dull washing
Flapping in the back yard of his prison
And the soaring sound waves of his terrible mourning song.
India Russell
□ ایندیا راسل شاعر معاصر انگلیسی که عشق افلاطونی دارد
و شعرش دعوت به زیبایی و دانایی و نیکویی است
و کدام نیکویی خوشتر از آزاد کردن اسیری است از زندان
یکی در بیابان سگی تشنه یافت
برون از رمق در حیاتش نیافت
کله دلو کرد آن پسندیده کیش
چو حبل اندر آن بست دستار خویش
به خدمت میان بست و بازو گشاد
سگ ناتوان را دمی آب داد
خبر داد پیغمبر از حال مرد
که داور گناهان از او عفو کرد
سعدی، بوستان
من نگویم که مرا از قفس آزاد کنید
قفسم برده به باغی و دلم شاد کنید
ملک الشعرای بهار
□ این شعر به ویلیام بلیک و توماس هاردی هدیه شده است.
شعر از اينديا راسل برگرفته از کتاب "The Kaleidoscope of Time "
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com
