بار کشتی باید که با گنجایش آن
هم آهنگ باشد.
امیلی دیکنسن
"All is Love"
That Love is all there is,
Is all we know of Love;
It is enough, the freight should be
Proportioned to the groove.
Emily Dickinson
□ ادب پارسی از این اندیشه
آکنده است که
عشق تمامی نیاز ماست
و به تعبیر حافظ
به هیچ ورد دیگر نیاز نیست
گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس
زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس
حافظ
□ عشق آمد و شد چو خونم اندر رگ و پوست
تا کرد مرا تهی و پر کرد ز دوست
اجزای وجودم همگی عشق گرفت
نامی است ز من باقی و باقی همه اوست
ابوسعید ابوالخیر
□ هر چه جز عشق است شد مأکول عشق
دو جهان یک دانه پیش نول عشق
مولانا
نول: نوک و منقار
جهان عشق است و دیگر زرق سازی
همه بازی است الا عشق بازی
نظامی
□ این درونمایه را دیکنسن
در شعر کوتاه دیگری
چنین آورده است که:
زندگی فرصتی اندک بیش نبود
برای حرص و غرور و شهرت و نفرت
فرصت نداشتم
اما چون به هر حال
می بایست کاری می کردم
گفتم همین طفل کوچک عشق
ما را بسنده است.
شعر از امیلی دیکنسن
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه‌ای
۱۴۰۰/۳/۲
www.drelahighomshei.com

جز آنکه بر دوام و بی دریغ
در خدمت تو باشم
و در خیل غلامان تو زانو زنم
و تو را پرستش کنم.
جان کیتس
"Beauty, the Lord of Creation"
Fair Melody!
Kind Syren!
I’ve no choice;
I must be thy sad servant evermore:
I cannot choose but kneel here and adore.
John Keats
□ جان کیتس در این شعر کوتاه
مانند ابن فارض مصری
روی در زیبایی مطلق کرده
و او را ولی امر
و پادشاهِ فرمان فرمای خویش خوانده است:
و لَک الامر فاقضِ ما انت قاضٍ
وَ علیّ الجمال قد ولّاکا
این فرمان دهی فراگیر
و آن فرمان پذیری دلپذیر
زیباترین پیوند
از حاکمیت و محکومیت است.
و چنین است فرمان دهی مغناطیس بر آهن
و فرمان بری آهن از مغناطیس
و چنین است که وقتی معشوق
عاشق را به خود می خواند
عاشق که تمام وجودش اشتیاق به این دعوت است
بی خود و بی اختیار به آغوش معشوق می شتابد
اینجاست که جبر و اختیار هر دو می‌روند
و عشق خرامان از راه می‌رسد
و آن اشعری و معتزلی انگشت بر دندان،
به بطلان جبر و اختیار فتوا می دهند.
□ ای شاه حسن چشم به حال گدا فکن
کاین گوش بس حکایت شاه و گدا شنید
حافظ
□ سایرن ها در اساطیر یونان،
پریان آواز خوان دریایی بودند
که از سحر و جذبه آوازشان
مسافران کشتی خود را به آغوش دریا می‌انداختند.
□ هنگامی که کشتی اودیسه به جزیره سایرن ها رسید
اودیسه دستور داد که گوشهای مسافران را
با خمیری بپوشانند و خود را نیز محکم بر دکل کشتی بست
اما گوشهای خود را آزاد گذاشت
تا از نغمات آسمانی سایرن ها محروم نماند.
شعر از جان کیتس، Endymion
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
www.drelahighomshei.com

حافظ
□ در ماه رمضان بسیاری از اصحاب صورت عرصه را بر مردم تنگ می‌کردند
که ماه عبادت است،
چنین و چنان باید کرد و چنان و چنین نباید کرد،
ریاضت باید کشید و پرهیز باید کرد
و چنان فضای عبوس و تلخی ایجاد می‌کردند
که وقتی عید در می‌رسید مردمان، بنا بر سنت،
به راستی عید می‌گرفتند و شادی می‌کردند
و دلهایشان به جوش و خروش می‌آمد.
□ بحث رمضان و عید برای حافظ و دیگر دریادلانِ رند سرافراز فرصت مناسبی بوده که
روی در زاهدان ریایی کنند و بار ملامت بر دوش ایشان نهند
و گویند شُکر که رمضان پایان یافت
و بهانه و سخت‌گیری و دین فروشی‌های شما از دست رفت.
شما که خوردن خون خلق و مال یتیم و صغیر را روا می‌دارید،
بهتر است باده خواران را از ملامت معاف دارید
که ما به تعبیر خیام "خون رزان" می‌خوریم.
ما می‌دانیم که آن ملامت‌ها و سختگیری‌ها بر خون رزان برای آن است که در حجاب آن، گناه خود را که خوردن خون کسان است پنهان دارید.
سعدی در بوستان همین گونه ملامت را بر آن عیب‌جوی غیبت‌شعار وارد آورده است که:
نه مسواک در روزه گفتی خطاست
بنی آدم مرده خوردن رواست
برگرفته از کتاب "در صحبت حافظ"
به قلم حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سخن
مینیاتور قدیمی

گفت: "تو نام سلطان خویش می‌نویسی و من نام سلطان خویش".
پدرش را وقت خوش شد و از آنچه کرده بود پشیمان شد و آن نقشها را محو کرد و دل بر کار شیخ نهاد.
عطار، تذکرة الاولیا
□ نگاشتن نام کنایه از اشتغال مدام
به صاحب نام
و پیوسته یاد او در دل داشتن
و به عشق او کار کردن است.
دنیا طلبان
و شیفتگان زر و سیم
و مال و جاه
به هر دین و آیین که باشند
نام گوساله سامری را
بر در و دیوار زندگی
و جمله رفتارها و کردارشان نقش کرده‌اند
اما عاشقان حضرت حق
ذکر خدا را
در دل دارند
و هیچ سودی و سودایی
ایشان را از یاد پروردگارشان غافل نمی‌کند(نور: ۳۷).
برگرفته از کتاب "متون عرفانی به زبان فارسی"
اثر حسین الهی قمشه ای
ناشر: انتشارات سمت
تصویر: مسجد نصیرالملک شیراز

و سوار بر طوفان می‌شود
و طرحهای درخشانش را
با مهارتی اعجاب انگیز
در ژرفای معدن‌های مکتوم
از چشمها نهان می‌دارد
و اراده لشگر شکنش را به نمایش می‌گذارد.
و شما، ای قدیسان جهان
از مشاهده رفتارهای او
جرات‌ها و دلیری‌های تازه به چنگ آورید
و از ابهامات او مهراسید
آن ابرهای هول انگیز
نشانی از شکوه و سترگی رحمت‌های اوست
که چون هنگام در رسد، بارانی از سعادت
بر شما خواهد بارید.
پروردگارتان را با فهم نورسته خویش مسنجید
بلکه بر لطف و موهبت
و رحمت و قدرت او تکیه کنید
که او در پس تدبیرهای قهر آمیزش
چهره ای خندان پنهان کرده است.
مقصودهای او با شتابی شگفت
هر دم شکوفا می‌شوند
و ای بسا که جوانه های نورس را(چون غوره)
طعمی تلخ و ناگوار باشد
اما در شکوفایی کامل(چون انگور) عین شیرینی خواهد بود
سنجش کارهای او با فهم خطا پذیر ما
خامی و ناپختگی است
اما زود باشد که خداوند
ترجمان روشنی از تدبیرهای معما آمیزش را
به صحنه آورد.
ویلیام کوپر
□ ویلیام کوپر از شاعران عارف پیشه انگلیس است
که در نیمه دوم قرن هجدهم می زیسته
مجموعه ای از اشعار کوپر با عنوان "نوری در تاریکی"
در سال ۱۷۷۹ به طبع رسید
شعر فوق از آن مجموعه گزیده شده است.
از نگاه کوپر لطف و چاشنی زندگی
در گونه گونی بی پایان آفرینش است
که باید آن را غنیمت شمرد
چنانکه ابهام‌های مشیت الهی را نیز
باید دستمایه الهام کرد.
تو پرده پیش گرفتی و ز اشتیاق جمالت
ز پرده‌ها بدر افتاد رازهای نهانی
سعدی
□ در قرآن آیات مکرری آمده است
بدین مضمون که ما شمار را
به زودی خبر خواهیم کرد
که بر شما چه گذشته است.
شعر از ویلیام کوپر
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
تصویر از Alex Levin
۱۴۰۰/۲/۱۹
www.drelahighomshei.com

بگو ای پروردگار عالم
بر دانش و آگاهی من بیفزای(طه:۱۱۴)
این نیایش یکی از دعاهای مستجاب زده است
که در محراب میکده عشق عرضه می شود:
بیا به میکده حافظ که بر تو عرضه کنم
هزار صف ز دعاهای مستجاب زده
زیرا آن دعاها که از سر هوشیاری و دلسپاری
به سود و سودای جهان است
حتی اگر مستجاب شوند
آدمی را به دولتی و شوکتی نخواهند رساند
اما دعای مست که از هواهای اهریمنی دور است
و باخود مُهر اجابت دارد،
تمام مکنت و برکت و آزادی و توانایی خواهد بود:
زان باده که در مصطبه عشق فروشند
ما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باش
حافظ
آری مستی و بی‌خویشی مایۀ فزایش و بیشی است:
ای نیست کرده هست را بشنو سلام مست را
مستی که هر دو دست را پابند دامت می کند.
و اگر دانش و فناوری یاور غولان و رهزنان باشند،
سخن همان است که مولانا گفت:
تیغ دادن در کف زنگی مست
به که آید علم را ناکس به دست
از این رو بهترین رسالت هر آموزگار
به تعبیر فیلسوف ریاضی‌دان نامی انگلیس برتراند راسل،
این است که شعله ای از عشق و شور و دلدادگی
در دلهای نوآموزان برفروزد،
تا در پرتو آن دریابند گفته حکیمانه فرنگ را که:
" علم برای علم "
" هنر برای هنر "
زیرا اگر دانش و هنر
در محراب زراندوزی
و گوساله پرستی قربانی شوند،
فرهیختگان، آویختگان طناب آز و بیش جویی خواهند شد
و به عصر و زمان سوگند که:
ایشان را هیچ سودی نخواهد بود
مگر سود سوزآور که لب و کام و دهان ایشان را
خواهد فرسود.
نوشته حسین الهی قمشه ای
مینیاتور قدیمی
۱۴۰۰/۲/۱۲
www.drelahighomshei.com

طرحی که در آن سلامت و صلح و سعادت همهٔ آدمیان منظور شده است.
آیا این خیال و رؤیایی فریبنده است؟
چنین نیست، بلکه جز این هر چه هست رؤیاست.
و اگر این باور نبودی عشق همه قیل و قال گشتی
و غنا و ثروت سراب نمودی
و جهان یکسر خواب و خیال بودی.
والت ویتمَن
"Belief in Plan of Thee"
Whatever else withheld, withhold not from us,
Belief in plan of Thee enclosed in Time and Space;
Health, peace, salvation universal.
Is it a dream?
Nay, but the lack of it the dream,
And, failing it, love's lore and wealth a dream,
And all the world a dream.
Walt Whitman
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Ary Scheffer