تا که شیرین گردد از ذکرش لبی
گفت شیطانش " خمش ای سخت رو
چند گویی آخر ای بسیارگو
می‌نیاید یک جواب از پیش ِتخت
چند اللَّه می‌زنی با رویِ سخت؟ "
او شکسته‌دل شد و بنهاد سر
دید در خواب او خَضَر را در خضر
گفت " هین، از ذکر چون وامانده‌ای؟
چه پشیمانی از آن کش خوانده‌ای؟ "
گفت " لبیکم نمی‌آید جواب
زان همی‌ترسم که باشم ردّ ِباب "
گفت خضرش که " خدا گفت این به من
که برو با او بگو، ای ممتحن
نی که آن اللهِ تو لبیکِ ماست؟
آن نیاز و سوز و دردت پیکِ ماست؟
نی تو را در کار من آورده ام؟
نی که من مشغول ذکرت کرده‌‌‌‌‌ ام؟
ترس و عشقِ تو کمندِ لطف ماست
زیرِ هر یا ربّ ِ تو لبیک هاست "
برگرفته از کتاب " در صحبت قرآن "
به قلم حسین الهی قمشه ای

سرفتنه بزم و باده جویم کردی
سجادہ نشین باوقاری بودم
بازیچه کودکان کویم کردی
این تغییر و تحول را غربیان conversion گویند که به معنی معکوس شدن و در جهت مقابل حرکت کردن و دگرگونی کلی یافتن است، و این تغییر را عموما در جهت کمال به کار می برند، اما ادب پارسی اگرچه به ظاهر در جهت فساد و گمراهی می نماید اما آن طنز و مطایبه است و در حقیقت واقعه در مسیر رفتن از نفس به عشق و از دنیا پرستی به عیش و مستی روحانی رخ می دهد.
شاعران چشم ها را از آن جهت که در دو گوشه چهره نشسته اند به صفت زهد و گوشه گیری منسوب می کنند و در عین حال کلمه " عين " نیز به معنی چشم است و چشم را به سبب حالتی خوش که از اطوار نگاه است مست و خمار می گویند و ابروان معشوق که گویی چون دو پرستار کمر باریک و یا دو کماندار معالج بر بالین آن چشم بیمار نشسته اند نیز تمایلی و عشقی و کششی به جانب آن بیمار دارند و حال حافظ در نقش این غزل چنین است که در آغاز چون چشم یار در گوشه عزلت نشسته بود و اینک چون ابروان یار مست و محو و حیران است و هر دم چون یاسمن به چپ و راست متمایل می شود و همان عاشقی است که شکسپیر در قطعه " گیتی تماشاخانه است "، گفت: " همچون کوره آهنگران آه آتشین می کشد و بر لبش غزلی در وصف ابروان دلبندی می گذرد ".
برگرفته از کتاب " در صحبت حافظ "
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Karl Pavlovich Bryullov

من از او طلب نکردم که راز این بر من فاش کند،
همین که چهره نازنین او را دیدم
و همین که آن گل رایحه ای از بهشت با خود داشت،
برای سعادت من کافی بود.
رالف هاجسان
" He Came and Took Me by the Hand "
He came and took me by the hand
Up to a red rose tree,
He kept his meaning to Himself
But gave a rose to me.
I did not pray Him to lay bare
The mystery to me,
Enough the rose was heaven to smell
And His own face to see.
Ralph Hodgson
□برای لذت بردن نیازی به دانستن علت ها و سبب ها و رازهای پشت پرده نیست. باغ گل را باید دید و لذت برد و صدای خوش و لبخند شیرین را باید درک کرد و غرق شادی شد. هیچ کس نمی تواند راز افسون یک لبخند یا نگاه محبت آمیز را بیان کند. اما همه کس می تواند از آن سرمست شود.
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Frederick Smallfield

هر کس از گوشه ای فرا رفتند
روستا زادگان دانشمند
به وزیری پادشا رفتند
پسران وزیر ناقص عقل
به گدایی به روستا رفتند
گلستان سعدی
برگرفته از کتاب " در صحبت سعدی"
به قلم حسین الهی قمشه ای

و صبح و شام تسبیح تو می گویند
من موجودی نکره و ناشناخته و ناتوانم
کس را به من اعتنایی نیست
و شان و مرتبه ای در جهان هستی ندارم
امّا اگر خود را به تو اضافه کنم و بنده تو خوانم
و تو نیز این بندگی را بپذیری
و مرا بنده خود خوانی و نام خود را بر من نهی،
ناگاه از منتهای گمنامی به کمال شهرت می رسم
و از فرش تا عرش و از ماهی تا ماه،
مرا عزیز و گرامی خواهند داشت
و فلک و ملک مرا سلام خواهند گفت:
با فلک از راه شگرفی درآی
تا که شگرفانه درافتد به پای
نظامی
زیرا از آن پس هر کجا روم، همه گویند این بنده اوست،
این عاشق اوست، این مست و مخمور اوست:
عَلَمی به دست مستی دو هزار مست با وی
به میان شهر گردان که خمار شهریارم
مولانا
به ولای تو که گر بنده خویشم خوانی
از سر خواجگی کون و مکان برخیزم
حافظ
نگویم نسبتی دارم به نزدیکان درگاهت
که خود را بر تو می بندم به سالوسی و زرّاقی
سعدی
برگرفته از کتاب " کیمیا ۹"
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Jan Brueghel

و در این حال، ستارگانی که در اطراف ماه شعله ور اند
و سیارگانی که هریک در مدار خویش در گردش اند،
همین داستان را از قطب تا قطب در آسمان باز می گویند
و رقصان و چرخ زنان این خبر خوش را به آواز می خوانند:
دستی که ما را آفریده، دستی الهی ست.
جوزف ادیسن
" Wondrous Tale " 
Soon as the evening shades prevail,
The moon takes up the wondrous tale,
And nightly to the listening earth
Repeats the story of her birth;
Whilst all the stars that round her burn,
And all the planets, in their turn,
Confirm the tidings as they roll,
And spread the truth from pole to pole.
Forever singing as they shine,
The hand that made us is divine.
J. Addison
□ شگفت ترین داستان جهان همین است که ما را دستی الهی از روی آگاهی و برای مقصدی بلند آفریده است. ما عبث و بیهوده نیستیم و دستخوش فنا نخواهیم شد.
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرین "
ترجمه و توضیح: حسین الهی قمشه ای
نقاشی شب پرستاره اثر وان گوک