در هیچ میخانه ای در ساحل رود راین نمی توانی یافت .
من مستم از هوای لطیف 
و هم آغوشی می کنم با ژاله و شبنم
و روزهای بلند تابستان
مست و حیران
از درِ میکده ها بیرون می آیم
آنجا که شراب زرد خورشید را 
در جام فیروزه رنگ فلک ریخته اند
هنگامی که زنبورها از شیرۀ گیاهان مست شوند
و خداوندِ باغ آنها را از میخانۀ گل بیرون کند ،
هنگامی که پروانگان چنان مست و بی خود شوند که دیگر شراب نستانند
من ، همچنان ، تشنه و مخمور ، بیش از پیش ، باده می نوشم
تا کرّوبیان عالم بالا کلاه سپید بر سر بچرخانند
و قدیسان شتابان به سوی پنجره آیند
تا نظاره کنند
این مست کوچک لایعقل را
که در آفتاب آرمیده است .

" A Liquor Never Brewed "
I taste a liquor never brewed,
From Tankards scooped in pearl;
Not all the vats upon the Rhine
Yield such an Alcohol!
Inebriate of Air am I
And Debauchee of Dew,
Reeling, through endless summer days,
From inns of Molten Blue.
When “Landlords” turn the drunken Bee
Out of the Foxglove’s door,
When Butterflies renounce their “drams”,
I shall but drink the more!
Till Seraphs swing their snowy Hats,
And Saints to windows run,
To see the little Tippler
Leaning against the Sun.
Emily Dickinson

می خوریم از قدح لاله شرابی موهوم
چشم بد دور که بی مطرب و می مدهوشیم
حافظ
جامی از روی تو شد مست نه می دید و نه جام
بزم عشق است ، چه جای می و جام است اینجا
جامی
لاله ساغر گیر و نرگس مست و بر ما نام فسق
داوری دارم بسی یا رب که را داور کنم
حافظ
شعر از امیلی دیکینسون

ترجمه حسین الهی قمشه ای
برگرفته از کتاب " در قلمرو زرّین "
نقاشی فرشتگان نور - قرن 19

هنری دیوید ثورو شاعر و نویسنده بزرگ آمریکایی در قرن نوزدهم نویسندۀ کتاب معروف والدن (Walden) از عاشقان سعدی بوده و گفته است که من همان سعدی هستم که پس از شش قرن باز آمده ام و یا سعدی همان ثورو است که شش قرن پیش به نام سعدی در جهان زیسته است.
امرسن شاعر و نویسنده آمریکایی نیز از ستایشگران سعدی بوده و او را در کنار شکسپیر و دانته و هُمر و در شمار شاعرانی قرار داده است که سخنانشان پیوسته تازه و باطراوت است
این قضاوتها نشان درستی است از اینکه اهمیت سعدی چنانکه بعضی از محققان معاصر گمان برده اند تنها به زبان فصیح و سحرِ کلام او نیست بلکه چنانکه خود سعدی اشاره کرده، آن زبان جادویی تنها نقابی است بر چهرۀ شاهد زیبارویی که مقصود و محبوب اوست:
نه صورتی است مزخرف سرودۀ سعدی
چنانکه بردر گرمابه می کند نقّاش
که برقعی است مرصّع به لعل و مروارید
فروگذاشته بر روی شاهد جماش

برگرفته از کتاب «365 روز با سعدی»
به قلم حسین الهی قمشه ای
برگه ای از بوستان سعدی نوشته شده در بخارا به سال ۱۵۳۹ میلادی. این اثر ارزشمند امروزه در موزه هنر نلسون اتکینز واقع در کانزاس سیتی در ایالات متحده نگاهداری میشود

آن کند کز مرد بیند دم به دم
او گمان کرده که من کردم چو او
فرق را کی داند آن استیزه جو - مثنوی
و چه بسیارند مردمی که نماز را به عادتی و سنتی و نمایشی و نظاهری تبدیل می کنند و سخت در تلفظ کلمات و انضباط در حرکات می کوشند و آنهمه هیچ نیست جز صفیری و کف زدنی.
عبادت می کنی بگذر زعادت
نگردد جمع با عادت عبادت - گشن راز

برگرفته از کتاب «365 روز در صحبت قرآن»
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Charles Buchel

در این دو بیت از همشهری من فردوسی طوسی جمع آمده است 
و دو بیت زیر را فروخواند : 
ز روز گـذر کـردن انـدیشـه کـن پرستیدن دادگـر پیـشـه کـن
بـه نیـکی گـرای و میـازار کـس ره رستگاری همـین است و بـس

برگرفته از کتاب " مائده های فرهنگی "
به اهتمام حسین الهی قمشه ای
تصویر : مجسمه فردوسی در شهر رُم

بسم اللهِ هنرمند این است که "من می خواهم با خلقِ زیبایی و نقاشی و معماری درهای بهشت را بر مردم بگشایم و در سودای ثروت و شهرت نیستم و بسم الله شاهد است که من حق را که پروردگار جهان است پیش چشم دارم و اگر پادشاهیِ جهان را به من دهند هرگز نخواهم نوشت:
« حسین از دین جدش خارج شده است»
بسم اللهِ دانشمند این است که من در سودای نشان دادن اسرار طبیعتم که به تعبیر گوته جامه بیرونی خداوند است. من می خواهم اسرار فرشتگانی را که پشت پردۀ عالم کار می کنند فاش کنم.
بسم اللهِ شاعر این است که به گفتۀ سعدی:
نامۀ حُسنِ تو بر عالم و جاهل خوانم
نامت اندر دهنِ پیر و جوان اندازم

برگرفته از کتاب «365 روز در صحبت قرآن»
به قلم حسین الهی قمشه ای
تصویر گنبد مسجد ریگستان - سمرقند - ازبکستان

اما من زیبایی را در کلمات یافتم
زیبایی از نگاه من تجربه غریبی است 
که شخص در آن تجربه احساس می کند
که به ناگاه چشمش به یک جهان دیگر می افتد
گویی دروازه ای به روی او باز می شود
و رویایی شگرف و جادویی عظیم چشم او را می رباید
به عالمی که جهان محسوس از آنجا نشأت می گیرد
و شخص حس می کند که بی گمان در آفرینش چیزی ورای عالم محسوس وجود دارد
و برایش توجیه می شود 
که چرا ما این صحرای پر محنت را قدم به قدم با دشواری پشت سر می گذاریم .

I fell in love with books , 
Some people find beauty in music ,
Some in painting ,
some in landscape ,
but I find it in words .
by beauty , 
I mean the feeling you have suddenly glimpsed another world ,
Or looked into a portal that reveals a kind of magic 
or romance out of which the world has been constructed , 
a feeling there is something more than the mundane ,
and a reason for our plodding.
Donald Miller

نوشته دونالد میلر
ترجمه حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر Gustave Doré 
www.drelahighomshei.com

نقشی کنی به صورتِ معشوقِ هر کسی
هرچند امّی ای تو، به معنی منقّشی
ای صورتِ حقایقِ کل، در چه پرده ای؟
سر برزن از میانۀ نی چون شکَروَشی
تعبیر «صورت حقایق کل» از موسیقی، بسیار بدیع و شگفت و در عین حال عین حقیقت است. موسیقی از نهاد کلی جهان سخن می گوید؛ صورتی است از هرآنچه در آن گنج مخفیِ نخستین وجود دارد. غربیان نیز موسیقی را ریاضیاتِ دل خوانده اند و آن را صورتِ مجرد همۀ پدیده ها دانسته اند.
نُه چشم گشته ای تو و ده گوش گشته جان
در دم به شش جهت، که تو دمساز هر ششی
آتش فتاد در نی و عالم گرفت دود
زیرا ندای عشق ز نی، هست آتشی
بنواز سرّ لیلی و مجنون ز عشق خویش
دل را چه لذّتی تو و جان را چه مفرشی
بویی است در دمِ تو ز تبریز لاجرم
بس دل که می ربایی از حسن و از کشی
«مولانا»
از نیِ مولانا داستانها گفته اند و تعبیرها و تفسیرهای لطیف عرفانی و فلسفی برآن نوشته اند. کوتاه سخن این است که «نی» خود مولاناست که فرمود:
از وجود خود چو نی گشتم تهی
نیست از غیرِ خدایم آگهی
چونکه من، من نیستم این دم زهوست
پیش این دم، هر که دم زد کافر اوست
و به بیان دیگر، مولانا سخنِ خود را الهام و فیضِ الهی معرفی کرده و گفته است:
گر نبودی با لبش نی را سمر
نی جهان را پُر نکردی از شکر

برگرفته از کتاب "گنجینه آشنا - 365 روز در صحبت شاعران پارسی گو"
به قلم حسین الهی قمشه ای
نقاشی اثر میرزا فرخ بیک قرن دهم هجری