پس میان برادران خود صلح برقرار کنید 
و از خدا پروا کنید
باشد که مورد رحمت او قرار گیرید.
( حُجُرات: 10 )
اینک اعلامیۀ صلح و برادری میان مؤمنان را می خوانیم.
اعلامیۀ برادری میان همۀ کسانی است 
که به خدا یعنی مبدأ خیر و زیبایی و حقیقت ایمان دارند.
طبیعتاً در میان چنین مردمی اگر مخاصمتی پیش آید
از جنس اهریمن خودخواهی نخواهد بود.
بلکه عموماً به جهل و تعصّبات یا سوء تفاهمات باز می گردد 
و بنابراین صلح دادن میان ایشان 
به همان آسانی صلح دادن میان برادران است 
که وجه مشترکی در خویشاوندی با هم دارند 
و آن وجه مشترک ایمان، قوی تر است از فرزند پدر واحد بودن، 
و ای بسا که دو برادر چون هابیل و قابیل 
با هم تخاصم شیطانی پیدا کنند 
امّا اهل ایمان اگر به راستی اهل ایمان باشند 
وجه اشتراکشان عشق به خداست 
و در آنجا رسیدن به صلح و دوستی بسیار آسان تر است.
هیچ عبادتی برتر از ایجاد صلح و دوستی بین مردمان نیست 
زیرا عبادت وسیلۀ تقرب به سوی خداست 
و از دیدگاه فلسفی هر عملی که جمع را به سوی وحدت ببرد 
عبادت است، که موجب نزدیک شدن به وحدت مطلق الهی است.

برگرفته از کتاب " در صحبت قرآن"
به قلم حسین الهی قمشه ای

«مولانا»
اگر کسی بی هیچ غرضی و تعصّبی در رد یا قبول این کتاب آنرا بخواند و با زبان عربی و با مبانی ادبیات عرب نیز آشنایی داشته باشد و مطالعاتی نیز در روابط میان صورت و معنی کرده باشد در می یابد که این کلام نمی تواند ساخته و پرداختۀ فرد یا افرادی باشد که محمد با همکاری و همفکری ایشان آن را پدید آورده باشد.
صورتها سخت دستخوش معانی هستند و هرگز کلامی بدین زیبایی و انسجام و پختگی و فصاحت و بلاغت معجزه آمیز نمی تواند محصول فکر و اندیشۀ پریشان کسانی باشد که می خواهند به نام خدا خلقِ کلام کنند و سخنان خود را به عنوان آیات الهی در دلها بنشانند. 
سخن دروغگویان و عوام فریبان و فرصت طلبان، آب و رنگ دیگری دارد و به قول ابن فارض:
و لطف الاوانی فی الحقیقة تابع
للطف المعانی و المعانی بها تنمو
« لطف و زیبایی ظرف و صورت در حقیقت تابعی است از لطف و زیبایی معانی و در عین حال معانی نیز به سبب لطف صورت رشد و کمال می یابند.»

برگرفته از کتاب «سیصدوشصت و پنج روز در صحبت قرآن»
به قلم حسین الهی قمشه ای

اما نوشیدن ساغرهای پربار شخص را به هوشیاری باز می گرداند.
الکساندر پوپ

“ A Little Learning is a Dangerous Thing “
A little learning is a dangerous thing;
Drink deep, or taste not the Pierian spring:
There shallow draughts intoxicate the brain,
And drinking largely sobers us again.
Alexander Pope

پایریَن، منسوب به پایریا، نام چشمه ای است در مقدونیه 
که الهگان نُه گانۀ هنر از آن می نوشیده اند.
خاصیت این چشمه، بنا بر روایات اساطیری، این بوده است که 
هرکس از آن جرعه ای می نوشید مست می شد، 
اما اگر بیشتر و کامل تر می نوشید از مستی به هوش می آمد. 
ظاهراً علم و فلسفه و حکمت چنین چشمه ای است که 
هرکس چند کلمه ای بیاموزد و به صورتی و اصطلاحاتی قناعت کند 
کافر می شود و بد مستی می کند؛ 
اما چون در ساحتی ژرف تر به آموختن ادامه دهد به ایمان باز می گردد.
هایزنبرگ، از فیزیکدانان طراز اول قرن بیستم
با اشاره به همین نکته گفته است:
کسانی که یکی دو جرعه از جام شراب طبیعت می نوشند
خدا را منکر می شوند
اما خداوند در انتهای جام منتظر آنهاست. 

برگرفته از کتاب " در قلمرو زرّین "
ترجمه و توضیحات حسین الهی قمشه ای

در حدیث آمده است که هر کس چیزی را دوست داشته باشد در عالم دیگر با همان چیز محشور خواهد شد و عجبا از مردمی که اینجا با دروغ و تزویر و آتش حرص و حسد عشق می ورزند و خواهند که در عالم دیگر به بهشت محبت و انسانیت راه یابند در حالیکه خداوند فرمود «هر که در عرصۀ این دنیا نابینا باشد در عالم آخرت نیز نابینا محشور خواهد شد». 
و البته این نابینایی، نابیناییِ ظاهر نیست بلکه نابیناییِ باطن است که آدم چشم دیدن خوبی و زیبایی و فرشتگان عدل و احسان را ندارد. چنین کسی در عالم دیگر نیز از مشاهدۀ این حوریان محروم خواهد بود. بدین نگاه بهشت خوبان در همین جهان آغاز می شود چنانکه جهنم ناپاکان نیز از همین دنیا زبانه می کشد...
برگرفته از کتاب « در صحبت قرآن»
به قلم حسین الهی قمشه ای

قصه نی در اساطیر یونان نیز قصه شیرین و عبرت آموزی است و ماجرای او با قصه نی مولانا هم آهنگ است. 
داستان نی به روایت یونانیان چنین است که : نی در آغاز دختر زیبایی بود. در بیشۀ سبز و خرمی زندگی می کرد و همه جوانان آن ناحیت بر او عاشق بودند. روزی یکی از عاشقان او که مجنون تر از دیگران بود او را دنبال کرد تا دامنش را بگیرد و با او معاشقه کند، اما او گریخت و در نیزاری انبوه خود را پنهان کرد و برای آنکه راه را بر آن جوان ببندد خود را به صورت یک نی درآورد تا در میانِ نی ها بکلی گم شود اما جوان آن نیِ خاص را شناخت و چید و بندهای آن را تهی کرد و سوراخهایی به آتش در آن پدید آورد و آنگاه آتشِ عشق خویش را در او دمید...
آتش است این بانگ نای و نیست باد
هرکه این آتش ندارد نیست باد
مثنوی

برگرفته از کتاب « در صحبت مولانا»
به قلم حسین الهی قمشه ای
خط نقاشی اثر حجت رنجبر

امیلی دیکنسن

We never know how high
Till we are asked to rise
And the, if we are true to plan
Our statures, touch the skies
Emily Dickinson

مقصود از طرح وجود همان گوهر الهی ذات ماست که فرشتگان برآن سجود کردند و وفادار ماندن به طرح اصلی حفظ و حراست آن اوصاف کمالیه است که خداوند در نهاد مانهاده است و حقیقت معنی تقوی همان انسان بانی و نگاهبانی از فضایل انسانی است:
تو پنداری که تو کم قدر داری
تویی کز هردو عالم صدر داری
دل عالم تویی در خود مبین خرد
بدین همت توان گوی از جهان برد
نظامی

برگرفته از کتاب « در قلمرو زرین»
به قلم حسین الهی قمشه ای

و ندانستم که من آن کلمه را شنیدم
یا بر زبان آوردم،
و آن کلمه سکوت بی پایان فضا را پر کرد.
کتلین رِین

“ My Love, My Love “
From the hollow sphere of space
Echo
Of a lonely voice
That cries, my love, my love:
I do not know whether I spoke or heard
The word
That fills all silence.
Kathleen Raine

این شعرِ کوتاه یکی از ژرف ترین و لطیف ترین اشعار ادبیات جهان است 
که تمامی داستان آفرینش را به سادگی و زیبایی تمام در کلماتی چند بیان کرده است:
آن فریاد " عشق من، عشق من " صدای آفریدگار هستی است 
هنگامی که جمال بی انتهای خود را نظاره می کند، 
و حضور حسن و جمال نامتناهی در پیشِ قوۀ ادراک نامتناهی، 
جز عشق نامتناهی چه خواهد بود.
آن فریاد را عشق آفرید، 
و عاشق بر زبان راند،
و معشوق شنید. 
و آنجا عشق و عاشق و معشوق یکی بود.
آن فریاد " عشق من، عشق من "
روح و جان و نَفَس زندگی است،
که هر انسانی باید هم آن را بشنود
و هم بگوید،
تا همه استعدادهای او شکوفا شود.
اهتزاز این فریاد است
که کودکان را شیر می دهد،
و خانه ها را حال و هوای عشق می بخشد.
" تا در آن آب و هوا نشو و نمایی بکنیم "
در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد
عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد
حافظ

برگرفته از کتاب " در قلمرو زرّین "
ترجمه و توضیحات: حسین الهی قمشه ای